ಕೃತಕ ರೋಗಿಗಳ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕ್ರಾಂತಿ

ವೈದ್ಯಕೀಯ

ಡಾ.ಕಿರಣ್ ವಿ.ಎಸ್‌

ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ನಿರೀಕ್ಷಿತ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾದರೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಕಾಯಿಲೆಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಷ್ಟ ಎಂದು
ಹಿರಿಯ ವೈದ್ಯರೊಬ್ಬರು ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು.

ಅವರ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಸತ್ಯವಿತ್ತು. ಹೆಚ್ಚು ಜನರಿಗೆ ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿಯಾಗುವ ವೈದ್ಯಕೀಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವೊಂದು ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದ ಮಟ್ಟದಿಂದ ಕೈಗೆಟುಕುವ ದರದಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಲುಪಲು ಕನಿಷ್ಠ ಎರಡು ದಶಕಗಳು ಹಿಡಿಯುತ್ತವೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ತಜ್ಞರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ನಾವು ಇಂದು ಕಾಣುತ್ತಿರುವ ಬಹುತೇಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ 1980-2000 ರ ನಡುವೆ
ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದ್ದು. ಯಾವುದೇ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಏಕಾಏಕಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ.

ಚಿಂತನೆಯ ಹೊಳಹೊಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ರೂಪ ಪಡೆದು, ಅನೇಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡು, ಸಂಶೋಧನೆ – ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳ ನಡುವೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ, ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ತಿದ್ದಲ್ಪಟ್ಟು, ಕಡೆಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ರೂಪ ಪಡೆಯುತ್ತದೆ.
ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹೊಸ ಚಿಕಿತ್ಸೆ, ರೋಗ ಪತ್ತೆಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ನವೀನ ಮಾದರಿಯ ಉಪಕರಣ – ಇವೆಲ್ಲವೂ ನಡು ನಾವು ಕಾಣುತ್ತಿರುವ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ತಲುಪಲು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿವೆ.

ವೈದ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನದ ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರೇರಿತರ ಮತ್ತು ರೋಗಿಗಳ ಆವಶ್ಯಕತೆ ನಿರ್ವಿವಾದ. ಮನುಷ್ಯರ ಮೇಲೆ ನಡೆಯುವ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತಗೊಳಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಕಳೆದ ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಕ್ಷೇಮದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ನಿಯಮಗಳು ಸ್ವಾಗತಾರ್ಹವಾದರೂ ಪಾಲನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇದರಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಅಡೆತಡೆಗಳಿವೆ.

ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆ ಆಗುವವರ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗದ ವಿವರಗಳು ಲಿಖಿತ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕು ಎಂಬ ನಿಯಮವಿದೆ. ಇಪ್ಪತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಿರುವ ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಗಳನ್ನು
ಸರಿಯಾಗಿ ಭಾಷಾಂತರ ಮಾಡಿಸಿ, ಅಚ್ಚು ಹಾಕಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ತೀರಾ ಕ್ಲಿಷ್ಟಕರ, ದುಬಾರಿ. ಇದೊಂದು ಸಣ್ಣ ದೃಷ್ಟಾಂತ ಮಾತ್ರ. ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗೂ ತಜ್ಞ ಸಮಿತಿಯಿಂದ ನಿಯಮಾನುಸಾರ ಅನುಮತಿ ಪಡೆಯುವುದು ದಿನೇ ದಿನೇ ಕಠಿಣವಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಸಣ್ಣ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟಿವೆ. ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ವ್ಯಾಸಂಗನಿರತ ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗಾಗಿ ಅವರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಗೋಜಿಲ್ಲದ ಸರಳ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿ ಮುಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾನೂನು ನಿಯಮಗಳ ರೀತ್ಯಾ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ರೋಗಿಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ದಾಖಲೆಗಳ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ
ನಮೂದಿಸಬೇಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಎಷ್ಟೋ ಹಿರಿಯ ವೈದ್ಯರಿಗೆ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಸಮಯವೇ ದೊರೆಯ ದಂತಾಗಿದೆ.

ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೋವಿಡ್ ಕಾಯಿಲೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ಮನಗಾಣಿಸಿವೆ. ಒಂದೆಡೆ ಪ್ರಯೋಗಾರ್ಥಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಸುರಕ್ಷತೆಯೂ ಇರಬೇಕು; ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಅಧಿಕ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳೂ ನಡೆಯಬೇಕು. ಇದಕ್ಕೆ ಯಾವುದಾ ದರೂ ಸುವರ್ಣ – ಮಧ್ಯಮ ಮಾರ್ಗ ವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು. ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ನೆರವಿನಿಂದ ರೋಗ ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಯಂತ್ರಗಳು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾ ವೈದ್ಯರ ಕೆಲಸವನ್ನು ಹಗುರವಾಗಿಸುತ್ತಿವೆ.

ಒಂದು ವೇಳೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಲು ರೋಗಿಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಯಂತ್ರಗಳು ಲಭ್ಯವಾದರೆ ಹೇಗೆ? ಆಗ ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಹೆದರಿಕೆ ಇಲ್ಲದೆ
ಬಹುಪಯೋಗಿ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಸಾಧ್ಯ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಒಂದು ಹೊಸ ಔಷಧ ವನ್ನೋ, ಲಸಿಕೆಯನ್ನೋ ಮನುಷ್ಯರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲು ವಿಪರೀತ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಸಮಯ, ಹಣ –
ಎರಡೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತವೆ. ಹೊಸ ಔಷಧವೊಂದನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಿ.

ಆ ಔಷಧ ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿಯೇ? ಅದರ ಸುರಕ್ಷತೆ ಎಷ್ಟು? ಅದರ ಅಡ್ಡ ಪರಿಣಾಮಗಳೇನು? ಇಂತಹ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸು ವುದು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಂಶೋಧನೆಗಳ ಗುರಿ. ಮೊದಲು ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ನಡೆಸ ಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸುರಕ್ಷಿತ ಎಂದು ಸಾಬೀತಾದ ಔಷಧಗಳನ್ನು ಮೂರು – ನಾಲ್ಕು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರ ಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸುತ್ತಾ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಅಳೆಯ ಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಇದರಲ್ಲಿ ರೋಗಿಗೆ ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿಯಾಗಬಲ್ಲ ಸುರಕ್ಷಿತ ಔಷಧಗಳು ಮಾತ್ರ ತಯಾರಿಕೆಯ ಹಂತಕ್ಕೆ ತಲುಪಿ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ
ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಆನಂತರ ಕೂಡ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತವೆ. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಸುರಕ್ಷಿತವೆಂದು ಸಾಬೀತಾದ ಔಷಧಗಳು ಮಾತ್ರ ಉಳಿಯುತ್ತವೆ. ಇಡೀ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯೋಗಗಳು ಬಹಳ ಮಹತ್ವದವು.
ಒಟ್ಟಾರೆ ಸುರಕ್ಷತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮನುಷ್ಯರ ಮೇಲೆ ನಡೆಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಹಂತದ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನೂ ಬಹಳ ತಾಳ್ಮೆಯಿಂದ, ಎಚ್ಚರದಿಂದ ಮಾಡಬೇಕು.

ಒಂದು ವೇಳೆ ಮನುಷ್ಯರ ಆಂತರ್ಯವನ್ನೇ ಸಮೀಕರಿಸುವ ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಸೃಜಿಸಿ, ಪರೀಕ್ಷೆ ಗಳನ್ನು ಅಂತಹ ಯಂತ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಮಾಡಿದರೆ? ಆಗ ಕೇವಲ ಅಂತಿಮ ಹಂತದ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ನೈಜ ಮನುಷ್ಯರ ಅಗತ್ಯ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ಹೊಸ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಡೆತಡೆ ಇಲ್ಲದೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತಂದು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜೀವಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಬಹುದು. ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಇಂತಹ ಕೃತಕ ಅಂಗಾಂಶ, ಅಂಗಾಂಗ, ಮತ್ತು ಇಡೀ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವತ್ತ ವಿಜ್ಞಾನ ಗಮನ ಹರಿಸುತ್ತಿದೆ.

ಇದು ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯ? ಪ್ರಸ್ತುತ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಾಧಿಸಿರುವ ನಿಖರತೆಯೊಡನೆ ಗಣಿತೀಯ ಮಾದರಿಗಳ ಸಂಗಮ ಇಂತಹ ಸಾಹಸಕ್ಕೆ ಇಂಬು ನೀಡಿದೆ. ಯಕೃತ್ತಿನ ಉದಾಹರಣೆ ಗಮನಿಸ ಬಹುದು. ನಮ್ಮ ಶರೀರದ ರಾಸಾಯನಿಕ ಕಾರ್ಖಾನೆ ಎಂದು
ಹೆಸರಾಗಿರುವ ಯಕೃತ್, ನಾವು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಬಹುತೇಕ ಔಷಧಗಳ ಸುರಕ್ಷಿತ ನಿರ್ಮೂಲನೆಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಯಕೃತ್ ರಚನೆಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟ ಸಿ.ಟಿ., ಎಂ.ಆರ್.ಐ ನಂಥ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ಪಡೆದು, ಅದರ ಯಥಾವತ್
ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಯಾವ ರಾಸಾಯನಿಕ ವಸ್ತುವಿಗೆ ಯಕೃತ್ ಯಾವ ರೀತಿ ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ತಂತ್ರಾಂಶ ಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಗಣಿತೀಯ ಸೂತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಪತ್ತೆ ಮಾಡಬಹುದು. ಇವೆರಡನ್ನೂ ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಕೃತಕ ಯಕೃತ್ತಿನ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಬಹುದು. ಇದೇ ರೀತಿ ಹೃದಯದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾದರಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಅದರಲ್ಲಿ ಕೃತಕ ಪಂಪ್‌ಗಳನ್ನು ಕೂರಿಸಿ, ಪರಿಣಾಮ ಗಳನ್ನು ನಿಖರವಾಗಿ ಅಳೆಯಬಹುದು.

ಇದರಿಂದ ಮಾನವ ಹೃದಯ ಯಾವುದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಬಲಹೀನ ವಾದಾಗ, ಅದಕ್ಕೆ ಕೃತಕ ಪಂಪ್‌ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿ ಹೃದಯಕ್ಕೆ ಪುನಶ್ಚೇತನ ನೀಡುವ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ನಡೆಯು ತ್ತಿರುವ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ
ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಗೆ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ತವಾದ ಮಾನವ ಪ್ರಯೋಗಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡುವುದು ಸುಲಭವಲ್ಲ. ಇದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಈ ರೀತಿಯ ಪ್ರಯೋಗಗಳು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ತಲುಪಲು ದಶಕಗಳೇ ಹಿಡಿಯುತ್ತವೆ. ಮಾನವ ಹೃದಯದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾದರಿ ಈ ಅವಧಿಯನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಕೇವಲ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಈ ನವೀನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಿಂದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಲಭ್ಯವಿರುವ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಉನ್ನತೀಕರಿಸಬಲ್ಲ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಹೃದಯಾಘಾತ ಆದಾಗ ಹೃದಯದ ರಕ್ತನಾಳಗಳಿಗೆ ತೂರ್ನಳಿಕೆ
ಮೂಲಕ ಆಂಜಿಯೊಗ್ರಾಮ್ ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಿ, ರಕ್ತನಾಳಗಳ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿ, ಅವನ್ನು ಬಲೂನ್ ಮೂಲಕ ಹಿಗ್ಗಿಸಬೇಕೇ; ಹಾಗೆ ಹಿಗ್ಗಿಸಿ ಸ್ಟೆಂಟ್  ಕೂರಿಸಬೇಕೇ; ಅಥವಾ ಶಸಚಿಕಿತ್ಸೆ ಮಾಡಬೇಕೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಆಂಜಿಯೊ ಗ್ರಾಮ್ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಲು ಹೃದ್ರೋಗ ತಜ್ಞರ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಹೃದ್ರೋಗ ತಜ್ಞರ ಅಭಿಮತ ಅವರವರ ಅನುಭವ, ಜ್ಞಾನದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಭಿನ್ನವಾಗ ಬಹುದು. ಆದರೆ, ನವೀನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಈ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಮೀರುತ್ತವೆ. ಹೃದಯದ ರಕ್ತನಾಳಗಳ ಸಿ.ಟಿ. ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಿಸಿ, ಆ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ತಂತ್ರಾಂಶದ ನೆರವಿನಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿ, ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಗಣಿತೀಯ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ, ರಕ್ತನಾಳಗಳ ಒಳಗೆ ಹರಿಯುವ ರಕ್ತದ ಪರಿಚಲನೆಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಕ್ಷೆಗಳ ಸಮೇತ ಪಡೆಯಬಹುದು.

ಈ ವಿವರಗಳು ವಸ್ತುನಿಷ್ಟವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ರೋಗಿಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಹೆಚ್ಚು ನಿಖರವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಧುಮೇಹಿಗಳ ಕಾಲಿನ ರಕ್ತ ಪರಿಚಲನೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಕ್ಲುಪ್ತ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ರೂಪುಗೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಮಧುಮೇಹಿಗಳ ಕಾಲಿನ ಆರೈಕೆಯನ್ನು ಜೋಪಾನ ವಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕು. ಆ ಕ್ಲಿಷ್ಟಕರ ಕೆಲಸದ ಸರಿಯಾದ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ತಂತ್ರಾಂಶಗಳು ಸಮರ್ಥ ವಾಗಿ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯ.

ಇವೆ ಭವಿಷ್ಯದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತಗಳು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಜೆನೆಟಿಕ್ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮತ್ತು ಪರಿಸರದ ಪ್ರಭಾವ ಗಳು ವಿಭಿನ್ನ ವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಪ್ರಯೋಗದ ಸಲುವಾಗಿ ಯಾಂತ್ರಿಕ ಅಂಗಾಂಗಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವಾಗ ಈ ಅಂಶ ಗಳನ್ನೂ ನೆನಪಿಡಬೇಕು. ಅದಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಗಣಿತೀಯ ತಂತ್ರಾಂಶಗಳು ಬದಲಾಗಬೇಕು. ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗಲಿರುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಗುಣ ವಾಗಿ ಇರುವಂತೆ ಇವನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕು.

ಹೀಗಾಗಿ, ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ಯಮಗಳು ಜತೆಗೂಡಿ ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ಮಾನವ
ಶರೀರವೇ ಅಚ್ಚರಿಗಳ ಆಗರ; ಶರೀರದ ಎಷ್ಟೋ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಇನ್ನೂ ಆಗಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿರುವಾಗ ಆ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ತಂತ್ರಾಂಶ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕೂಡ ಪಕ್ಕಾ ಆಗಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಶರೀರ ಕ್ರಿಯೆಗಳ ಯಥಾವತ್ ನಕಲನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದು ಇನ್ನೂ ಬಹುದೂರದ ಕನಸು. ಆದರೆ, ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಇಡುವ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹೆಜ್ಜೆಯೂ ಬಹಳ ಮಹತ್ವದ್ದು. ಹೊಸ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಪರಿಹಾರ ಗಳೇ ಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ ಎನ್ನುವಂತೆ, ಹಳೆಯ ಸಮಸ್ಯೆ ಗಳಿಗೂ ಹೊಸ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಲೇ ಇರುವುದು ಮಾನವ ಪ್ರಗತಿಯ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಹೆಜ್ಜೆ.