ತಿಳಿರು ತೋರಣ
ಅಭ್ಯಾಸಯೋಗೇನ ತತೋ ಮಾಮಿಚ್ಛಾಪ್ತುಂ ಧನಂಜಯ...’ ಸತತ ಅಭ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಯತ್ನ ಗಳಿಂದ ಭಗವಂತನನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಸಾಧ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ನರ(ಅರ್ಜುನ)ನಿಗೆ ನಾರಾಯಣ(ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ) ಮಾಡಿದ ಬೋಧನೆಯ ಸಾರಾಂಶ ಅದು. ನರ ಎಂದರೆ ಅರ್ಜುನನೊಬ್ಬನೇ ಅಲ್ಲ, ಮನುಷ್ಯಜಾತಿಗೆಲ್ಲ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಮಾತು. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ನರರಿಗಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ವಾನರರಿಗೂ. ಏಕೆ ಗೊತ್ತೇ? ‘ಅಸಂಶಯಂ ಮಹಾಬಾಹೋ ಮನೋ ದುರ್ನಿ ಗ್ರಹಂ ಚಲಮ್| ಅಭ್ಯಾಸೇನ ತು ಕೌನ್ತೇಯ ವೈರಾಗ್ಯೇಣ ಚ ಗೃಹ್ಯತೇ||’ ಎಂದು ಆರನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದ ಇನ್ನೊಂದು ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿಯೂ ಹೇಳಿದ್ದು ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಅರ್ಜುನನಿಗೇ ಹೌದಾ ದರೂ “ಚಂಚಲವಾದ ಮನಸ್ಸನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಿ ಹಿಡಿಯುವುದು ಬಲು ಕಷ್ಟ, ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವು ದರಿಂದ ಅದೂ ಹಿಡಿತಕ್ಕೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ" ಎಂಬ ವಿವರಣೆಯಲ್ಲಿ ಚಂಚಲ ಮನಸ್ಸು ಎಂದಾಗ ವಾನರನ ಚಿತ್ರಣವೇ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಮುಂದೆ ಬರುವುದು.
ಚಿತ್ತಚಾಂಚಲ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾದುದು ಮರ್ಕಟವೇ ತಾನೆ? ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಕೃಷ್ಣಪರಮಾತ್ಮ ಅರ್ಜುನ ನಿಗೆ ಗೀತೋಪದೇಶ ಮಾಡುವಾಗ ಅಲ್ಲೇ ರಥದ ಧ್ವಜದಲ್ಲಿ ವಿರಾಜಮಾನನಾಗಿದ್ದ ವಾನರ (ಆಂಜನೇಯ)ನೂ ಅದನ್ನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡವನೇ!
ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಪೀಠಿಕೆ ಏಕೆಂದರೆ ಒಂದು ಕೋತಿಯು ಸತತ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದ ಮನುಷ್ಯನಂತೆಯೇ ಕೆಲಸ ಗಾರನಾದ, ಮನುಷ್ಯನ ಬದಲಿಗೆ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಒಂದು ಅಪರೂಪದ ರೋಚಕ ಕಥೆಯಿದೆ. ತ್ರೇತಾಯುಗ ಅಥವಾ ದ್ವಾಪರ ಯುಗದ್ದೇನಲ್ಲ. ಈಗಿನ ಕಲಿಯುಗದ್ದೇ. ಸುಮಾರು ಒಂದು-ಒಂದೂವರೆ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಿಂದೆ ನಡೆದದ್ದು. ಅದೇ ಇಂದಿನ ತಿಳಿರುತೋರಣದ ಹೂರಣ.
ಒಂದಾನೊಂದು ಊರಿನಲ್ಲಿ- ಅಲ್ಲ, ನಿಖರವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಯೂಟೆನ್‌ ಹೇಗ್ ಎಂಬ ಊರಿನಲ್ಲಿ- ಜೇಮ್ಸ್ ಎಡ್ವಿನ್ ವೈಡ್ ಎಂಬುವವನೊಬ್ಬನಿದ್ದನು. ಮೂರು ಭಾಗಗಳ ಅವನ ಅಷ್ಟು ಲಾಂಗ್ ಆಂಡ್ ವೈಡ್ ಹೆಸರನ್ನು ಹ್ರಸ್ವಗೊಳಿಸಿ ‘ಜೇಮ್ಸ್’ ಎನ್ನೋಣ ಇನ್ನುಮುಂದೆ ಈ ಕಥಾನಕದಲ್ಲಿ. ಸರಿ, ಈ ಜೇಮ್ಸ್ ಮಹಾನುಭಾವ ಆಗಿನ ಕೇಪ್ ಸರಕಾರದ ರೈಲ್ವೇ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಗಾರ್ಡ್ ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನು.
ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: Srivathsa Joshi Column: ಥ್ಯಾಂಕ್ಸ್‌ʼಗಿವಿಂಗ್‌ ಹೊಸ್ತಿಲಲ್ಲಿ ಕೃತಜ್ಞತೆಯ ಕಥಾನಕಗಳು
ಗಾರ್ಡ್ ಎಂದರೆ ಒಂದಷ್ಟು ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ರೈಲ್ವೇ ಹಳಿಗಳ ರಕ್ಷಣೆ, ಕ್ರಾಸಿಂಗ್ ಬಳಿ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಸರಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾನೆಂದು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ರೈಲುಗಳಿಗೆ ಹಸಿರು ನಿಶಾನೆ ತೋರಿಸುವುದು, ರೈಲುಚಾಲಕರ ಬಳಿ ಟೋಕನ್ ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು... ಹೀಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಯಾಗಿ ರೈಲುಗಳ ಸಂಚಾರ ಸುಗಮವಾಗಿ ಆಗಲಿಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಎಲ್ಲ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳು.
ಜೇಮ್ಸ್ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಾಹಸಪ್ರವೃತ್ತಿಯವನು. ಆದ್ದರಿಂದ ರೈಲ್ವೇ ಗಾರ್ಡ್‌ನ ಸೀದಾಸಾದಾ ಕೆಲಸದ ಜತೆಜತೆಗೇ, ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವ ರೈಲಿನ ಒಂದು ಬೋಗಿಯ ಮೇಲಿಂದ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಎರಡು ರೈಲುಗಳು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಹಾದುಹೋಗುವಾಗ ಒಂದರ ಮೇಲಿಂದ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ಹಾರು ವುದೇ ಮುಂತಾದ ಸ್ಟಂಟ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದನು.
ಇದನ್ನು ಬರೆಯುವಾಗ ನನಗೆ ‘ಶೋಲೇ’ ಚಿತ್ರದ ಆರಂಭಿಕ ದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿ ವೀರು (ಮೊನ್ನೆ ತಾನೆ ನಮ್ಮನ್ನಗಲಿದ ಧರ್ಮೇಂದ್ರ) ಮತ್ತು ಜಯ್ (ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್) ಹಾಗೆಯೇ ಬೋಗಿಗಳ ಮೇಲಿಂದ ಹಾರಿ ಡಕಾಯಿತರ ಹೆಡೆಮುರಿಕಟ್ಟಿದ್ದು ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ಇರಲಿ, ಜೇಮ್ಸ್‌ನ ಆ ಸಾಹಸ ಗಳಿಂದಾಗಿ ಜನರು ಆತನನ್ನು ‘ಜಂಪರ್ ಜೇಮ್ಸ್’ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ.
1877ರಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಒಂದು ದುರ್ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸ್ ತನ್ನ ಎರಡೂ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ಕಳೆದು ಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು. ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವ ರೈಲುಗಳ ನಡುವೆ ಜಿಗಿಯುವ ಅಭ್ಯಾಸವೇ ಅವನು ಕಾಲು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವಾಯ್ತೇನೋ? ಎಂದು ನೀವೀಗ ಯೋಚಿಸಿದಿರಾದರೆ ಅದು ಅಕ್ಷರಶಃ ಸತ್ಯ. ಒಂದು ರೈಲಿನ ಮೇಲಿಂದ ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ಹಾರುವಾಗ ಆಯ ತಪ್ಪಿ ಜೇಮ್ಸ್ ಹಳಿಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದನು. ಎದ್ದು ಓಡಬಹುದಾದಷ್ಟು ಸಮಯವಿರಲಿಲ್ಲ, ಅಷ್ಟರೊಳಗೇ 80 ಟನ್ ತೂಕದ ಬೋಗಿಯು ಅವನ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ನುಚ್ಚುನೂರಾಗಿಸಿತು.
ಹಾನಿ ಅಷ್ಟೊಂದು ಪ್ರಬಲವೂ ಭೀಕರವೂ ಆಗಿತ್ತು. ವೈದ್ಯರು ಅವನ ಮಂಡಿಯವರೆಗೆ ಕಾಲು ಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಇದರಿಂದ ಜೇಮ್ಸ್ ಅಂಗವೈಕಲ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದನು ಮತ್ತು ರೈಲ್ವೇ ಕಂಪನಿಗೆ ಉಪಯೋಗ ಇಲ್ಲದವನಾಗಿಬಿಟ್ಟನು. ಅಲ್ವೇ ಮತ್ತೆ? ಹೆಳವನಾದವನು ರೈಲ್ವೇ ಗಾರ್ಡ್ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ಆದರೆ ಜೇಮ್ಸ್ ಧೃತಿಗೆಡಲಿಲ್ಲ.
ಗಾಯಗಳಿಂದ ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡ ಬಳಿಕ, ಮರದ ಕೃತಕ ಕಾಲುಗಳನ್ನೂ ಒಂದು ಗಾಲಿ ಕುರ್ಚಿ ಯನ್ನೂ ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡು, ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ನಡೆದಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡನು. ರೈಲ್ವೇ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಡಿಕೊಂಡು ಮತ್ತೆ ಕೆಲಸ ಕೇಳಿದನು. ಅವನ ಅಳಲಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸಿದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅವನಿಗೆ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಕೆಲಸ ನೀಡಿದರು. ಈ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಅವನು ಹಳಿಗಳ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಿಗ್ನಲ್ ಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಾಡುವುದು, ರೈಲು ಚಾಲಕರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾಹಿತಿ/ನಿರ್ದೇಶನ ಕೊಡುವುದು, ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ರೈಲುಗಳ ದ್ವಿಮುಖಸಂಚಾರ ಸಲೀಸಾಗಿ ನಡೆಯುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿತ್ತು. ಈ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೈಹಿಕ ಶಕ್ತಿ ಅವಶ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ.
ಗಾಲಿಕುರ್ಚಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಲ್ಲಿಂದಲೇ ಎಳೆಯಬಹುದಾದ ಹ್ಯಾಂಡಲ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು. ಆದರೆ ಜೇಮ್ಸ್ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಮನೆಯಿಂದ ಹೋಗಿ ಬರು ವುದು ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸಲು, ಅವನು ಒಂದು ಪುಟ್ಟ ಟ್ರಾಲಿ ಮಾಡಿಸಿ ಕೊಂಡನು. ಅದರಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ತಾನೇ ಎರಡೂ ಕೈಗಳಿಂದ ಅದನ್ನು ಚಲಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿ ಆತ ಕೆಲಸದ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೋಗಬಹುದಾಗಿತ್ತು.
ಟ್ರಾಲಿ ಇದ್ದರೂ, ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದು ಜೇಮ್ಸ್‌ಗೆ ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟಕರ ಮತ್ತು ದಣಿವಿನ ಕೆಲಸವೇ ಆಗಿತ್ತು. ಕೆಲಕಾಲ ಅವನು ಈ ಕಷ್ಟವನ್ನು ಹೇಗಾದರೂ ಸಹಿಸಿಕೊಂಡನು. ಯೂಟೆನ್‌ಹೇಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಶನಿವಾರ ನಡೆಯುವ ಸಂತೆಗೂ ಜೇಮ್ಸ್ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದನು. ಕಾಫಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು, ವಾಹನಗಳ ಚಾಲಕರು, ಬೇಟೆಯ ಅಭ್ಯಾಸವಿರುವವರು ಹೀಗೆ ಸಮಾಜದ ವಿವಿಧ ಸ್ತರಗಳ ಜನರು ಆ ಸಂತೆ ಯಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತಿದ್ದರು.
ಒಮ್ಮೆ ಹಾಗೆ ಸಂತೆಯಲ್ಲೇ ಜೇಮ್ಸ್ ಒಂದು ವಿಚಿತ್ರ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಕಂಡನು. ಒಂದು ಎತ್ತಿನಗಾಡಿ ಯನ್ನು ಮನುಷ್ಯನ ಬದಲಿಗೆ ಕೋತಿಯೊಂದು ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತು! ಚಾಟಿ ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಎತ್ತು ಗಳನ್ನು ಸಲೀಸಾಗಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿತ್ತು! ಅದು ಬಡಕಲು ಕೋತಿಯೇನಲ್ಲ, ಸ್ವಲ್ಪ ದಢೂತಿಯಾ ಗಿಯೇ ಇತ್ತು.
ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಬೂನ್ ಎನ್ನಲಾಗುವ, ನಾಯಿಮುಖದ ಹೋಲಿಕೆ ಇರುವ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡು ಬರುವ ದೊಡ್ಡಗಾತ್ರದ ಕೋತಿ. ಅದು ಜೇಮ್ಸ್‌ನಿಗೊಂದು ‘ಯುರೇಕಾ!’ ಕ್ಷಣ. ತನ್ನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ಸಿಕ್ಕಿತೆಂದುಕೊಂಡ ಕ್ಷಣ. ಕುತೂಹಲದಿಂದ ಜೇಮ್ಸ್ ಆ ಕೋತಿಯ ಮಾಲೀಕನ ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿ ಅವನೊಡನೆ ಮಾತನಾಡಿದನು. ‘ಜಾಕ್’ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪ ಡುವ ಆ ಬಬೂನ್ ಕೆಲವು ಸರಳ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವ ತರಬೇತಿ ಹೊಂದಿದೆಯೆಂದೂ, ತೂಕದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ತಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಎಳೆಯಲು ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಶಕ್ತಿಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆಯೆಂದೂ ಅವನಿಂದ ತಿಳಿದುಕೊಂಡನು.
ಜಾಕ್‌ನನ್ನು ತನಗೆ ಮಾರಲು ಸಿದ್ಧನಿದ್ದೀಯಾ ಎಂದು ಮಾಲೀಕನಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸ್ ಕೇಳಿಯೇ ಬಿಟ್ಟನು. ಜೇಮ್ಸ್ ಟ್ರಾಲಿ ತಳ್ಳಿಕೊಂಡು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹೋಗಿಬರುವ ಪಡಿಪಾಟಲನ್ನು ವಿವರಿಸಿದಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ಸಾಂತ್ವನ ಎಂಬಂತೆಯೋ, ಅಥವಾ ಜೇಮ್ಸ್ ಪ್ರಸ್ತಾವಿಸಿದ ಬೆಲೆ ಆಕರ್ಷಕ ಇದ್ದುದರಿಂದಲೋ ಅಂತೂ ಜಾಕ್‌ನನ್ನು ಜೇಮ್ಸ್‌ಗೆ ಮಾರಲು ಆ ಮಾಲೀಕ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡನು.
ಜತೆಯಲ್ಲೇ ಒಂದು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನೂ ನೀಡಿದನು: ‘ಜಾಕ್ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕೆಂದರೆ ಪ್ರತಿರಾತ್ರಿ ಅದಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಕೇಪ್ ಬ್ರಾಂಡಿ ಕುಡಿಸಬೇಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಮಾರನೆಯ ದಿನ ಅದು ಪೆಚ್ಚು ಮೋರೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕುಳಿತಿರುತ್ತದೆ, ಅವಿಧೇಯತೆಯಿಂದ ವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ’ ಎಂದು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸರ್ಕಸ್ ಆನೆ ‘ಜಂಬೋ’ಗೆ ಪ್ರತಿರಾತ್ರಿ ಬಿಯರ್ ಕುಡಿಸದಿದ್ದರೆ ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ದುಂಡಾವರ್ತಿ ಮಾಡು ತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬ ಪ್ರತೀತಿಯಂತೆಯೇ ಇದು ಕೂಡ.
ವ್ಯಾಪಾರ ಕುದುರಿ ಜಾಕ್ ಅನ್ನು ಜೇಮ್ಸ್ ತನ್ನ ಮನೆಗೆ ಕರೆ ತಂದನು. ಮೊದಲಿಗೆ ಅದಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಟ್ರಾಲಿಯನ್ನು ತಳ್ಳುವ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದನು. ಆಗಲೇ ಹೇಳಿದಂತೆ ಆ ಟ್ರಾಲಿಯನ್ನು ಜೇಮ್ಸ್‌ನೇ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದು ಮತ್ತು ರೈಲು ಹಳಿಗಳ ಮೇಲೆಯೇ ಅದನ್ನು ಓಡಿಸುವಂತಿದ್ದದ್ದು. ಜೇಮ್ಸ್‌ನ ಮನೆ ಮತ್ತು ಅವನು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಬಾಕ್ಸ್ ನಡುವೆ ಸುಮಾರು ಅರ್ಧ ಮೈಲಿ ದೂರ ವಿತ್ತು.
ಟ್ರಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಜೇಮ್ಸ್ ಕುಳಿತರೆ ಜಾಕ್ ಅದನ್ನು ಚಾಕಚಕ್ಯತೆಯಿಂದ ಓಡಿಸಿ ಜೇಮ್ಸ್‌ನನ್ನು ಕೆಲಸದ ಜಾಗಕ್ಕೆ ತಲುಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಸಂಜೆ ಮನೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿತ್ತು. ಹೆಚ್ಚು ದಿನ ಬೇಕಾಗಲಿಲ್ಲ, ಜಾಕ್ ಆ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ನಿಷ್ಣಾತವೆನಿಸಿತು. ಈ ಕೋತಿ ತಾನು ಊಹಿಸಿದ್ದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಬುದ್ಧಿಯುಳ್ಳ ದ್ದೆಂದು ಜೇಮ್ಸ್‌ಗೆ ಅರಿವಾಯಿತು.
ತಾನು ಮಾಡುವ ಹಲವಾರು ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಜಾಕ್‌ನಿಂದ ಮಾಡಿಸುವುದು ಅವನಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಅವನ ಕರ್ತವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದ ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಗೋದಾಮಿನ ಕೀಲಿಯನ್ನು ಒಂದು ಲಾಕ್‌ಬಾಕ್ಸ್‌ನಿಂದ ತೆಗೆದು, ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಸೀಟಿ ಊದುವ ರೈಲುಚಾಲಕರಿಗೆ ಒಯ್ದುಕೊಡುವುದು. ಕೆಲ ದಿನಗಳಲ್ಲೇ, ಜಾಕ್ ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ಸರಿಯಾದ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಸೀಟಿಗಳು ಕೇಳಿದ ತತ್‌ಕ್ಷಣ, ಜೇಮ್ಸ್‌ಗೆ ಮುಂಚೆಯೇ ಕೀಲಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಚಾಲಕರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಬರುತ್ತಿತ್ತು!
ಸ್ವಲ್ಪ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದ ಬಳಿಕ, ಜಾಕ್ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಬಾಕ್ಸ್‌ನ ಲಿವರ್ ಗಳ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನೂ ಕಲಿಯಿತು. ಈ ಲಿವರ್‌ಗಳು ರೈಲು ಯಾವ ಹಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಚಾಲಕರ ಸೀಟಿ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಜಾಕ್ ಕೂಡಲೇ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ನಿಜವಾಗಿ ಯಾದರೆ ಅದೇನೂ ಭಾರಿ ಕಠಿಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲ. ಒಂದು, ಎರಡು ಅಥವಾ ಮೂರು ಬಾರಿ ಸೀಟಿ ಊದಿದ್ದನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಎಳೆಯಲಾಗುವ ಕೆಲವು ಲಿವರ್‌ಗಳು ಅಷ್ಟೇ.
ಇದನ್ನು ಸರಿಯಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದರೆ ಒಂದು ನಾಯಿಗೂ ಕಲಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಜೀವವಿಕಾಸದಲ್ಲಿ ನಾಯಿಗಿಂತ ಕೋತಿ ಪುರೋಗಾಮಿ ಅಲ್ಲವೇ? ನಾಯಿಗಳಿಗಿಲ್ಲದ ಚಲನೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವುಳ್ಳ ಹೆಬ್ಬೆರಳುಗಳ ಸಂರಚನೆ ಕೋತಿಗಳಿಗೆ ಇರುವುದರಿಂದ ಹಳಿಗಳ ಸಿಗ್ನಲ್ ಸಾಧನ ಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಜಾಕ್‌ಗೆ ತುಂಬ ಸುಲಭವಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಕ್ರಮೇಣ ಜಾಕ್ ಆ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಬಾಕ್ಸ್‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆಯಾಗಿ ಬಿಟ್ಟಿತು. ಆ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರೈಲು ಚಾಲಕರು ಕೂಡ, ಯೂಟೆನ್‌ಹೇಗ್ ನಿಲ್ದಾಣದ ಮೂಲಕ ಹಾದು ಹೋಗುವಾಗ, ಕಾಲುಗಳಿಲ್ಲದ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಬ್ಬನು ಮತ್ತು ಒಂದು ಬಬೂನ್ ಜತೆಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಈ ಹೃದಯಸ್ಪರ್ಶಿ ದೃಶ್ಯಕ್ಕೆ ಮರುಳಾಗಿಬಿಟ್ಟರು.
ಆದರೆ, ಊಹಿಸಿದಂತೆಯೇ, ಕೆಲವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣವು ಅಕ್ಷರಶಃ ಒಂದು ಕೋತಿಯ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಇದೆ ಎಂಬ ವಿಚಾರವನ್ನು ಅರಗಿಸಿಕೊಳ್ಳದಾದರು. ಒಂದು ದಿನ ಪೋರ್ಟ್ ಎಲಿಜಬೆತ್ ಕಡೆಗೆ ಸಾಗಿದ್ದ ರೈಲಿನಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಶ್ರೀಮಂತ ಪ್ರಭಾವಿ ಮಹಿಳೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ಕ್ರಾಸಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಿಗ್ನಲ್ ಲಿವರ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದದ್ದು ಒಂದು ಕೋತಿ ಎಂದು ತಿಳಿದು ಆಕೆ ಹೌಹಾರಿದಳು.
ಇದೇನಿದು ಕೋತಿಕಸರತ್ತು ಎಂದು ಕಿಡಿಕಾರಿದಳು. ಕೇಪ್‌ಟೌನ್‌ನ ರೈಲ್ವೇ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಬಳಿ ದೂರು ನೀಡಿದಳು. ಮೊದಲಿಗೆ ಅವರು ಆಕೆಯ ಅಹವಾಲನ್ನು ನಂಬದಿದ್ದರೂ ಒಬ್ಬ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಮತ್ತು ಆತನೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ತನಿಖಾ ತಂಡವು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ವಿಷಯ ಹೌದೆಂದು ದೃಢ ಪಡಿಸಿದರು.
ಜೇಮ್ಸ್ ಮತ್ತು ಜಾಕ್ ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ತತ್‌ಕ್ಷಣವೇ ಕೆಲಸದಿಂದ ವಜಾಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಜೇಮ್ಸ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ರೈಲ್ವೇ ಕಂಪನಿಯ ಬಳಿ ಬೇಡಿಕೊಂಡನು. ಜಾಕ್ ಒಂದು ಕೋತಿಯೇ ಆದರೂ ನಿಜವಾಗಿ ತನ್ನ ಕೆಲಸವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿದನು. ಬೇರೆ ಕೆಲವು ಸಿಬ್ಬಂದಿಯೂ ಅವನ ಪರವಾಗಿ ನಿಂತು, ಜಾಕ್ ಅತ್ಯಂತ ದಕ್ಷತೆಯಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದದ್ದು ಹೌದೆಂದು ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳಿದರು.
ರೈಲ್ವೇ ಕಂಪನಿಯು ಒಂದು ಷರತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಜಾಕ್‌ಗೆ ಕೆಲಸ ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. ಷರತ್ತು ಏನೆಂದರೆ- ಜಾಕ್ ಅತ್ಯಂತ ಸಂಕೀರ್ಣ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನೂ ನಿರ್ವಹಿಸಬಲ್ಲುದೆಂದು ಖಚಿತ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು, ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಪರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು. ಜಾಕ್‌ನನ್ನು ಸಿಗ್ನಲ್‌ಬಾಕ್ಸ್‌ನ ಲಿವರ್ ವಿನ್ಯಾಸದಂತೆಯೇ ಇರುವ ಲಿವರ್‌ಗಳ ಮುಂದೆ ಇಟ್ಟು, ಬೇಗಬೇಗನೇ ಬದಲಾಗುವ ಸೀಟಿ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ನುಡಿಸಲಾಯಿತು.
ಜಾಕ್ ಒಂದೇ ಒಂದು ತಪ್ಪನ್ನೂ ಮಾಡದೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಸರಿಯಾಗಿ ನೆರವೇರಿಸಿತು. ಇದರ ಬಳಿಕ, ಜಾಕ್ ಮತ್ತು ಜೇಮ್ಸ್ ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ತಮ್ಮ ಹಳೆಯ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಪುನಃ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಜಾಕ್‌ನನ್ನು ರೈಲ್ವೇ ಕಂಪನಿಯ ಅಧಿಕೃತ ನೌಕರನೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಜಾಕ್‌ಗೆ ಪ್ರತಿದಿನ 20 ಸೆಂಟ್ಸ್ ಸಂಬಳ (ಈಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಾದರೆ ಕನಿಷ್ಠ ಹತ್ತಿಪ್ಪತ್ತು ಡಾಲರ್), ದೈನಂದಿನ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ಶನಿವಾರದಂದು ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಪೀಪಾಯಿ ತುಂಬ ಬಿಯರ್ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಜಾಕ್‌ನನ್ನು ಸಿಗ್ನಲ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಆಗಿ ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡದ್ದು ರೈಲ್ವೇ ಕಂಪನಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ನಿರ್ಧಾರವೇ ಎಂದೆನಿಸಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ರೈಲು ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಬಬೂನ್ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಮ್ಯಾನ್, ಅರ್ಥಾತ್ ‘ಸಿಗ್ನಲ್‌ಮಂಕೀ’ ಅನ್ನು ನೋಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಜನರು ದೂರದೂರಿನಿಂದ ಬರತೊಡಗಿ ದರು. ಇದರಿಂದ ಕಂಪನಿಗೆ ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಅವಕಾಶ ದೊರೆಯಿತು.
ಜತೆಗೆ, ಜಾಕ್ ತನ್ನ ಬಲಿಷ್ಠ ಕೈಗಳು ಮತ್ತು ತೀಕ್ಷ್ಣ ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ನುಸುಳುಕೋರರನ್ನು ಹಾಗೂ ಕಿರುಕುಳಕಾರರನ್ನು ನಿರ್ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯವಾಗಿ ಅಟ್ಟಾಡಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಅಂದರೆ ಸಿಗ್ನಲ್‌ಮ್ಯಾನ್ ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಗಾರ್ಡ್ ಡ್ಯೂಟಿಯನ್ನೂ ಅದು ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಸ್ವಚ್ಛತೆ, ರೈಲುಸ್ಲೀಪರ್‌ಗಳ ಜಾಗ ಬದಲಿಸುವುದು, ತೋಟಗಾರಿಕೆಯ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಗೋದಾಮಿನ ಕೀಲಿಗಳಿಗೆ ಅಽಕೃತವಾಗಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ವಹಿಸುವುದು... ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ಕೆಲಸಗಳ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದು ಜಾಕ್ ಅದನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದರೆ ಯಾರೇ ಅದರೂ ಮೂಗಿನ ಮೇಲೆ ಬೆರಳಿಡಲೇ ಬೇಕು!
ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, 1890ರಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ರೈಲ್ವೇ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿ ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಬಳಿಕ, ಜಾಕ್ ಕ್ಷಯರೋಗಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿ ಮೃತಪಟ್ಟಿತು. ಆಗಿನ ಕಾಲದ ಕೋತಿ ತಳಿಗಳಿಗೆ ಕ್ಷಯ ಒಂದು ಮಾರಣಾಂತಿಕ ರೋಗವಾಗಿತ್ತು. ಈಗಿನ ತಳಿಗಳು ಕ್ಷಯ ನಿರೋಧಶಕ್ತಿ ಗಳಿಸಿವೆಯೆನ್ನಬೇಕು. ಜಾಕ್‌ನ ಕಥೆಯನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ 1890ರಲ್ಲಿ ‘ನೇಚರ್’ ವಿಜ್ಞಾನ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿ ವರದಿ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ವಿಜ್ಞಾನ ಪತ್ರಿಕೆ ಅಂದ ಮೇಲೆ ಎಷ್ಟು ಜನ ಅದನ್ನು ಓದುತ್ತಾರೆಂದು ಆಗಬೇಕೇ! ಅಲ್ಲದೇ ಈಗಿನಂತೆ ಸೋಷಿಯಲ್ ಮೀಡಿಯಾ ಆಗಲಿ ರೀಲ್ಸ್ ಆಗಲಿ ಆಗೆಲ್ಲಿತ್ತು?
ಸುಮಾರು ಒಂದು ಶತಮಾನಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಜಾಕ್‌ನ ಕಥೆ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಯದೇ ಮರೆಮಾಚಿ ಕೊಂಡಿತ್ತು. ಆಮೇಲೆ ‘ದ ಟೆಲಿಗ್ರಾಫ್’ ಪತ್ರಿಕೆ ಅದನ್ನು ಮರುಪ್ರಚುರಪಡಿಸಿದಾಗ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಜನಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಮೊದಲು ಈ ಕಥೆಯನ್ನು ಹಲವರು ಕಪೋಲಕಲ್ಪಿತ ಅಥವಾ ಅತಿರಂಜಿತ ವರದಿ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ನೇಚರ್ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಲೇಖನದ ಜತೆಗೆ, ಆ ವೇಳೆಯ ಉಳಿದಿದ್ದ ವರ ಅನುಭವಕಥನಗಳು, ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಜಾಕ್ ನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿ ಸಿದ್ದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪತ್ರ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಮೂಲಕ, ಜಾಕ್‌ನ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಮತ್ತು ರೇಲ್ವೆಯಲ್ಲಿ ಅದು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದು ಹೌದೆಂದು ನಿಖರವಾಗಿ ದೃಢಪಟ್ಟಿದೆ.
ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದ ಗ್ರಾಹಮ್ಸ್‌ಟೌನ್‌ನ ಆಲ್ಬನಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಜಾಕ್‌ನ ತಲೆಬುರುಡೆಯನ್ನೂ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಇಡಲಾಗಿದೆಯಂತೆ. ಈಗ ಹೇಳಿ. ಕಲಿಸಿಕೊಟ್ಟರೆ ಕೋಡಗನಿಂದಲೂ ಕೆಲಸ ಕೈಗೂಡ ಬಹುದು ಅಲ್ಲವೇ?