ಹಸಿರಿನ ಉಳಿವಿನ ಚಿಂತನೆಯ ಅರಿವು

ದಾಸ್‌ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್‌

ಟಿ.ದೇವಿದಾಸ್‌, ಬರಹಗಾರ, ಶಿಕ್ಷಕ

ಅಮೆರಿಕಾದ ಮೂಲನಿವಾಸಿಗಳಾದ ಕ್ರೀ ಜನಾಂಗದ ಒಂದು ನುಡಿಯೊಂದು ಹೀಗಿದೆ: ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ಮರವನ್ನೂ ಕತ್ತರಿಸಿ ಹಾಕಿದ ನಂತರ, ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ನದಿಗೆ ವಿಷವಿಕ್ಕಿದ ನಂತರ, ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ಮೀನನ್ನೂ ಹಿಡಿದ ನಂತರ, ಆಗಷ್ಟೇ ನಿನಗೆ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ, ಹಣವನ್ನು ತಿನ್ನಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು.

ಇದು ಅನಂತ ಮೂರ್ತಿಯವರ ಉಲ್ಲೇಖ. ಕುದುರೆಮುಖ ಗಣಿಗಾರಿಕೆಯಿಂದ ಸರಕಾರದ ಬೊಕ್ಕಸಕ್ಕೆ ಅದೆಷ್ಟೇ ಹಣ ಬಂದರೂ ನನಗದು ಮುಖ್ಯ ಎನಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಚಿನ್ನ ಸಿಗುವುದಾದರೂ ನಮಗದು ಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿದು ನಾವು ವರ್ತಿಸಬೇಕು ಅಂದಿದ್ದರು ಅವರು. ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಗಳಿಂದ ಎಲ್ಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಸಂವೇದನೆ ಬಡವರ ಪರವಾಗಿಯೋ
ಅಥವಾ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಪರವಾಗಿಯೋ ಇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅವುಗಳಿಂದಾದ ವಿನಾಶವನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿದರೆ
ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.

ಭಾರತದಂಥ ತೃತೀಯ ಜಗತ್ತಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತಾಡುವುದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಫ್ಯಾಷನ್ ಆಗಿಬಿಟ್ಟಿದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಅನುಕೂಲಕರ  ವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ನಾವು ಬದುಕುವಂತಾಗಿದೆ. ಇದು ಕೂಡ ಅಸಹ್ಯವೇ. ಇನ್ನು ಪ್ರಭುತ್ವವು ಆಧುನಿಕತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತಾಡುತ್ತದೆ. ನೆಹರೂ ಕಾಲದಿಂದ ಇಂದಿನ ಮೋದಿಯವರೆಗೂ
ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಚಿಂತನೆ ಸತತ ಎಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಈ ಚಿಂತನೆಯ ಬದುಕಿನ ಹಲವು ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಈವರೆಗೆ ಆದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ನೇತ್ಯಾತ್ಮಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸದೆ ಸುಖವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಕೊಂಡು ಸುಖಿಸಿ ಬದುಕುವ ನಮಗೆ ಪರಿಸರದ ಉಳಿವಿನ ರಾಜಕಾರಣದ ಅಥವಾ ಹಸಿರಿನ ರಾಜಕಾರಣದ ಬಗ್ಗೆ ಗಮನ ಹರಿಯುವು ದೆಂತು? ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನಮಗೆ ಯಾವುದು ಹಿತ? ಯಾವುದು ಅಹಿತ? ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಗೊಂದಲವಿದೆ.

ಗಿಡಗಳನ್ನು ನೆಟ್ಟು, ಬೆಳೆಸಿ, ಪಾಲಿಸಿ, ಪೋಷಿಸುವುದರ ಅಸಹಜವಾದ ನಾಟಕೀಯತೆ ಇದೆ. ವಿಶ್ವ ಪರಿಸರ ದಿನಾಚರಣೆ ನಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ಅದು ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ಶ್ರಾದ್ಧದಂತೆ. ಸರಕಾರ ಪೋಟೋಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಆಚರಣೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಬಹುಜನರಿಗೆ ಇದು ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸರಕುಗಳು. ಪರಿಸರದಿಂದ ತಾವು ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಾವ ದುರಾಲೋಚನೆಯೂ ದುರಾಸೆಯೂ ಇಲ್ಲದ, ಕೃಷಿಯನ್ನೇ ಅಧರಿಸಿ ಬದುಕುವವರಿಗೆ, ಕಾಡು ಮರಗಳ ಜತೆ ಬದುಕುವ ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರಿಗೆ (ಈಗಲೂ ಇಂಥವರು ಈ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರಿಂದಾಗಿ ಇಷ್ಟಾದರೂ ಪರಿಸರ ಬದುಕಿದೆ ಎಂಬ
ಅಪಾರ ಆತ್ಮತೃಪ್ತಿಯಿದೆ) ಈ ಬಗೆಯ ಆಚರಣೆಗಳು ನಿತ್ಯದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಪರಿಸರದ ಉಳಿವಿನ ಚಿಂತನೆ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಕಾಡಲಿಲ್ಲವೆಂದೇ ಭಾವಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಕೋಟಿ ಗಿಡಗಳನ್ನು ನೆಡುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ಸರಕಾರ ಒಂದು ಆಂದೋಲನದಂತೆ ಆಚರಿಸಿತು. ಇಂಥ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಗೊಳಿಸುವಾಗ ಜನರನ್ನೂ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಬಹು ಉಪಯೋಗವಿದೆ. ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದು ಬಲಿತ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮರಗಳನ್ನು ಕಡಿದು ಸ್ವಂತಕ್ಕಾಗಿ ಅಥವಾ ಕದ್ದು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ವಿಚಾರ ರಹಸ್ಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆಂಬ ವಿಷಯ ಜನರ ಬಾಯಲ್ಲಿದೆ.

ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಇಂಥವುಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಮನಸಿದೆಯೋ ಇಲ್ಲವೋ ಎಂಬುದಕ್ಕಿಂತ ಸರಕಾರದಲ್ಲಿರುವವರು ಮತ್ತು
ಅಧಿಕಾರಿಗಳೇ ಇಂಥವುಗಳಿಗೆ ಶಾಮೀಲಾಗಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದೂ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿದಿದೆ. ಹೀಗಿರುವಾಗ ಪರಿಸರ ಉಳಿವಿನ ಚಿಂತನೆ ಯಾರಿಂದ, ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕು? ನಾವು ಪರಿಸರದ ಉಳಿವಿನ ಚಿಂತನೆಯ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡುತ್ತೇವೆ. ಅನಕ್ಷರಸ್ಥರು, ಅನಾಗರಿಕರು, ಅಸಂಸ್ಕೃತಿವಂತರು ಎಂದುಕೊಂಡವರಿಂದ ಯಾವ ತೊಂದರೆಯೂ ಪರಿಸರಕ್ಕಾಗಲಾರದು.

ಪರಿಸರದ ಕುರಿತಾದ ಸಮಸ್ಯೆ ಇರುವುದು ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮತ್ತು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಜ್ಞಾನ ಇರುವವರಿಂದಲೇ! ಯಾವ ಜಾತಿಯ ಮರಗಳಿಂದ ಯಾವ ಮಟ್ಟದ ಲಾಭವಿದೆ ಎಂಬುದರ ಸ್ಪಷ್ಟ ಅರಿವು ಕಲಿತವರ ಹೆಚ್ಚು. ನಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಅಸರೆಯಾದ ಈ ಪರಿಸರದ ಕುರಿತಾದ ಸ್ವಾರ್ಥ, ದಿವಾಳಿಕೋರತನ ಬುದ್ಧಿ, ಅಸಡ್ಡೆ, ನಿರಾಕರಣೆ, ತಿರಸ್ಕಾರ – ಕಲಿತವರ ಅಧಿಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪರಿಸರದ ಉಳಿವಿಗಾಗಿ ರಾಜಕಾರಣದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯನ್ನು ನಾವು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು.

ಸರಕಾರವನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿಯೇ ನಾವು ಹಸಿರಿನ ಉಳಿವಿನ ಚಿಂತನೆಗೆ ಮುಂದಾಗಬೇಕು. ಇಲ್ಲಿಯೂ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿಗಳ ಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ನಮ್ಮ ಯೋಜನೆಗಳು ರೂಪಿತವಾಗಬೇಕು. ನಾವು ಉಸಿರಾಡುವ ಈ ಭೂಮಿಯ ಅವರೂ
ವಾಸಿಸುವುದರಿಂದ ಅವರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ನಾವು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬಾರದು. ವಾತಾವರಣದ ಆಮ್ಲಜನಕ ಉಸಿರಾಟಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಬೇಕು. ಗಿಡಗಳನ್ನು ನೆಟ್ಟು ಬೆಳೆಸುವುದರಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಮುಂದಾದರೆ ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಅನ್ಯ ಮಾರ್ಗವೇ ಇರದಂತಾಗಿ ಒಳಗೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಹಸಿರಿನ ಉಳಿವಿಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನೂ ಮರೆತು ಸರಕಾರವೇ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮಾಡಬೇಕೆನ್ನುವುದು ಸರಿಯಲ್ಲ.
ಸರಕಾರವು ಇಂಥ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವತ್ತೂ ಜನರನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ತೋರಿದರೆ ಜನತೆ
ಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತದೆ. (ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಯಾವ ರಾಷ್ಟ್ರ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೋ ಆ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ
ನೊಬೆಲ್‌ಗೆ ಸರಿದೂಗುವಂಥ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಬಹುಮಾನವನ್ನು ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಶ್ವ ಧರ್ಮ
ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಸಮಾವೇಶದಲ್ಲಿ ಉಡುಪಿಯ ಅದಮಾರು ಮಠದ ಪೀಠಾಧಿಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದ, ಈಗ ವೃಂದಾವನಸ್ಥರಾದ ಶ್ರೀವಿಬುಧೇಶ ತೀರ್ಥರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ್ದರು.

ಆಗ ಹಲವು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಶ್ರೀಗಳ ಮಾತಿಗೆ ಸಹಮತ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು) ಇಂಥ ಒಂದು ಘನ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಸರಕಾರ, ಮಾಧ್ಯಮಗಳು,
ಮಠ – ಮಂದಿರಗಳು, ಇಕೊ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಸಂಘ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕ ಅನುಕೂಲತೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಬಹುಮಾನವನ್ನು ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಗಬೇಕು. ಪ್ರತಿ ಶಾಲೆ, ಕಾಲೇಜು, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ, ಹಳ್ಳಿ – ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಸರದ ಉಳಿವಿಗೆ ಶ್ರಮಿಸುವವರನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಗೌರವಿಸಿ, ಪ್ರಚಾರವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಬಹುಮಾನವನ್ನು ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರಕಾರ ತನ್ನ ಬಜೆಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಹಣವನ್ನು ತೆಗೆದಿಟ್ಟು ಅದಕ್ಕೇ ಉಪಯೋಗಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿ ತೋರಬೇಕು.

ಪರಿಸರ ಅಂದರೆ ನದಿ, ಪರ್ವತ, ಸಮುದ್ರ, ಪ್ರಾಣಿ – ಪಕ್ಷಿಗಳು, ಕಲ್ಲು ಮಣ್ಣು, ಗಿಡ ಮರಗಳು ಸೇರುತ್ತವೆ. ಕೇವಲ ಮನುಷ್ಯ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಮನುಷ್ಯ ಪರಿಸರದ ಕೇಂದ್ರವಲ್ಲ. ಉಳಿದವಂತೆ ಅವನೂ ಕೂಡ ಒಂದು ಎಂದು ಅರ್ಥ. ತಾನು ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದೇನೆ. ಈ ಪರಿಸರ ತನ್ನ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದೆ ಎಂಬ ಭಾವನೆಯಿಂದಲೇ ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಶತ್ರುವಾಗಿ ಬದುಕಿ, ಅದನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಿ ಈಗ ಪರಿಸರದ ಉಳಿಸುವ, ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮಾತನ್ನು ನಾವು ಆಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ.

ಸರಳ ಬದುಕನ್ನು ಬಾಳುತ್ತಿರುವ ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರಿಂದ ಪರಿಸರದ ಉಳಿವು, ನಿರ್ಮಾಣದ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಪರಿಸರ ಕೇಂದ್ರಿತ ಬದುಕನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂಥ ವಾತಾವರಣ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಬೇಕು. ಇದಕ್ಕೆ ಸರಕಾರದ ನಿಯಮಗಳು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಬೇಕು. ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಕಂಪನಿಗಳು ಉಗುಳುವ ವಿಷಯುಕ್ತ ರಾಸಾಯನಿಕ ಗಳನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುವುದು, ಅಗತ್ಯ ವಾದಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯನ್ನೇ ನಿಷೇಧಿಸುವ ದೃಢತೆಯನ್ನು ತೋರುವುದು. ಅಕೇಶಿಯಾ, ನೀಲಗಿರಿ, ಮ್ಯಾಂಜಿಯಂ ಜಾತಿಯ ಮರಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ನಿಷೇಧಿಸುವುದು. ನಾಚಿಕೆಗಿಡ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತುಹಾಕುವುದನ್ನು ಆಯಾ ಊರಿನ ಜನರೇ
ಸಾಮೂಹಿಕ ಅಭಿಯಾನವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು.

ಸರಕಾರ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಂಘ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವನ್ನು ನೀಡಬೇಕು. ನಮ್ಮನ್ನು ಕಾಡುವ ಮುಖ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ
ಪರಿಸರ ನಾಶದಿಂದಾದವೇ ಅತೀ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಜೂನ್ 5 ವಿಶ್ವ ಪರಿಸರ ದಿನಾಚರಣೆಯನ್ನು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ವಿಫಲ ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು. ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಿಗೆ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವ ಕನಿಷ್ಠ ಜ್ಞಾನವೂ ಇಲ್ಲ ಅಂತ ಹೇಳುವುದು ಮೂರ್ಖತನವಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರು ಮನುಷ್ಯರು ತಾನೆ? ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟದ ಉಳಿವಿನ ಹೋರಾಟ, ಬೆಳ್ಳಂದೂರು ಕೆರೆಯ ನೊರೆಯ ವಿಷಯ, ತ್ಯಾಜ್ಯ ವಿಲೇವಾರಿ, ಕೈಗಾ ಅಣುಸ್ಥಾವರ ವಿಸ್ತರಣೆ, ನಂದಿಕೂರು ಯೋಜನೆ, ನೇತ್ರಾವತಿ ತಿರುವು ಯೋಜನೆ, ಸ್ಟೀಲ್ ಬ್ರಿಜ್ – ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಮಾರಕವೆಂಬುದು ಸರಕಾರದಲ್ಲಿರುವವರಿಗೆ ಗೊತ್ತಾಗುವುದಿಲ್ಲವೆಂದರೆ ಏನರ್ಥ? ಅದನ್ನೂ ಜನರೇ ಹೇಳಿ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಗೊತ್ತಾಗಬೇಕು ಅಂದರೆ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯ
ಗಳಿಲ್ಲವೇ? ಅಥವಾ ಎಲ್ಲಾ ಗೊತ್ತಿದ್ದೂ ಸರಕಾರ ಹಠಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಗಿ ಜನತೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾದ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ
ಅಂತಾ ದರೆ, ಅಂತ ಸರಕಾರವನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸುವುದೇ ಆರಿಸಿ ಕಳಿಸಿದವರಿಗೆ ಇರುವ ದಾರಿಯಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ.

ತನ್ನ ಸ್ವಾರ್ಥವನ್ನೇ ಸಾಧಿಸಿ ಜನಹಿತವನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸುವುದಾದರೆ ಆ ಸರಕಾರ ಎಂಥದ್ದು! ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರೀತಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಬೇಕು. ವಿವಿಧ ಪಕ್ಷಿ, ಪ್ರಾಣಿ, ಕ್ರಿಮಿ ಕೀಟ, ಸರೀಸೃಪಗಳನ್ನು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ತೋರಿಸಬೇಕು. ದಟ್ಟವಾದ ಕಾಡಿನ ಮೌನವನ್ನು ಅನುಭವಿಸು
ವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಹಕ್ಕಿಗಳ ಮಾಧುರ್ಯವನ್ನು ಧೇನಿಸುವುದನ್ನು ಕಲಿಸಬೇಕು. ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಪ್ರಾಣಿಪಕ್ಷಿಗಳ ಜತೆ ಒಡನಾಟವನ್ನು ಇರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಅವರಿಗೆ ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತ ಕನ್ನಡದ ಅನೇಕ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಬರುವ ದಟ್ಟಕಾಡಿನ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು.

ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಸಸ್ಯಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸ ಬೇಕು. ರೆಫ್ರಿಜಿರೇಟರ್ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಡಬೇಕು. ಪರಿಸರವನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡುವುದನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಅಪರಾಧವೆಂಬ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಮೂಡಿಸಬೇಕು. ಹಸಿರು ನೀತಿಗಳು ಮನೆಗಳಿಂದಲೇ
ರೂಪಿತವಾಗಬೇಕು. ಮಣ್ಣು, ನೀರು, ಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಶಾಖ ಇವು ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡು ಶೇಖರಗೊಂಡ ಮರಗಳನ್ನು ಒಡೆದು ಆ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿ ನೇರವಾಗಿಯೇ ಪಡೆಯುವಂತೆ ಮನುಷ್ಯ ಬದುಕಬೇಕು. ಆದಷ್ಟೂ ಎಲ್ಲರೂ ಮರಗಳನ್ನು ನೆಡಬೇಕು.

ಮಳೆನೀರನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು. ನಮ್ಮ ಉಸಿರಾಟವನ್ನು ಸುಗಮ ವಾಗಿರುವಂತೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪರಿಸರದ ಉಳಿವಿನ ಕುರಿತಾದ ಚಿಂತನೆ ಯನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಮಾಡಬೇಕು. ವ್ಯಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ಸಮಷ್ಟಿಯ ಈ ಚಿಂತನೆಯೂ ಪ್ರತಿ ಯೊಬ್ಬರಲ್ಲೂ ಹುಟ್ಟಬೇಕು.