ದಾರುಣ ಕೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದ್ದು ಜಲಿಯನ್‌ ವಾಲಾಬಾಗ್ !

ಕಿರಣ ಕುಮಾರ ವಿವೇಕವಂಶಿ

ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಚಿತ್ರಣವನ್ನೇ ಬದಲಿಸಿದ ಘಟನೆ. ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್, ರಾಜಗುರು, ಸುಖದೇವ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಯಜ್ಞಕ್ಕೆ ಹವಿಸ್ಸಾಗಿ ಅರ್ಪಣೆಯಾಗುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದ ಘಟನೆ. ಉಧಮ್ ಸಿಂಗ್‌ನಂತಹ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ
ಪ್ರತಿಕಾರವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರದ್ದೇ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಪಡೆಯಲರ್ಜಿಸಿದ ಘಟನೆ.

ಬ್ರಿಟೀಷರ ವ್ಯಾಘ್ರ ಮುಖವನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ಹಾಗೂ ಆಂಗ್ಲರ ಕ್ರೌರ್ಯವನ್ನು ಬೆತ್ತಲಾಗಿಸಿ ತೋರಿದ ಘಟನೆ. ಡಯರನಂತ ಅಂದಿನ ನೂರಾರು ಆಂಗ್ಲ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ನೀಚ ಮನಸ್ಥಿತಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ಘಟನೆ. ಅದುವೇ ಪ್ರಪಂಚದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಎಂದೂ ಕೇಳರಿಯದ ಕ್ರೂರ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ ಜಲಿಯನ್ ವಾಲಾಬಾಗ್ ಹತ್ಯಾಂಕಾಂಡ.

ಅಂದು ಸಿಖ್ಖರ ಪಾಲಿನ ಯುಗಾದಿ ಹಬ್ಬ ‘ಬೈಸಾಕಿ’ ಪಂಜಾಬಿನಾದ್ಯಂತ ಅದ್ಧೂರಿಯಾಗಿ ನಡೆದಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದಂತೆ ಆ ವರ್ಷವೂ ಜನರು ಅಮೃತಸರದಲ್ಲಿ ಜಾತ್ರೆಯ ನಿಮಿತ್ತ ಸೇರಿದ್ದರು. ಸ್ವರ್ಣ ಮಂದಿರದಿಂದ ಒಂದೂವರೆ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಜಲಿಯನ್ ವಾಲಾಬಾಗ್ ಎಂಬ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಇದೇ ದಿನ ಅಂದರೆ 1919ರ ಏ. 13ರಂದು, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದ್ದ ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ ವಿರೋಽಸಿ ಶಾಂತಿಯುತ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ಮಾಡಲು ಜನರ ಬೃಹತ್ ಗುಂಪೊಂದು ನೆರೆದಿತ್ತು.

ಏನಿದು ರೌಲಟ್ ಕಾಯ್ದೆ?: 1915ರಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದ್ದ ಸೇನಾ ಕಾಯ್ದೆ 1919ರ ವೇಳೆಗೆ ಮುಗಿಯಲಿತ್ತು. ಇದೀಗ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಒಂದು ಕಾಯ್ದೆ ಬೇಕಿತ್ತು, ಅದಕ್ಕಾಗಿ 1919ರಲ್ಲಿ ಸಿಡ್ನಿ ಅಥರರ್ ಟೇಲರ್ ರೌಲಟ್ ಎಂಬ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಒಂದು ನಿಯಮ ಜಾರಿಗೆ ತಂದ. ಆ ಕಾಯ್ದೆಗೆ ಅವನ ಹೆಸರೇ ಇಡಲಾಯಿತು, ಅದುವೇ ರೌಲತ್ ಕಾಯ್ದೆ! ಏನಿತ್ತು ಆ ಕಾಯ್ದೆಯಲ್ಲಿ? ಆ ಕಾಯ್ದೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿತು, ಯಾವುದೇ ಪತ್ರಕರ್ತ ಭಾರತದ ಪರವಾಗಿ ಅಂಕಣವಾಗಲಿ, ಸುದ್ಧಿಯಾಗಲು ಬರೆಯುವಂತಿರಲಿಲ್ಲ.

ಒಂದು ವೇಳೆ ಬರೆಯಲೇ ಬೇಕು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ ಬ್ರಿಟೀಷರಿಂದ ಪೂರ್ವಾನುಮತಿ ಪಡೆ ಯುವುದು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ಅದೇಗೋ ಸೈರಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಬಿಡಿ ಆದರೆ ಮುಂದುವರೆದು ಅದರಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಲೇಖನ ಅಥವಾ ಪುಸ್ತಕ ಬರೆದು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರೆ ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟಾವಧಿಯ ತನಕ ಕಾರಾಗೃಹಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಲಾಗುವುದು. ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಅನುಮಾನ
ಬಂದರೆ ತಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅವನನ್ನು ಬಂಧಿಸುವ ಹಾಗೂ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕಿದೆ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರಕಾರದ
ವಿರುದ್ಧ ಸಿಡಿದೇಳುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ವಾರಂಟ್ ಹಾಗೂ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ತನಿಖೆ ಇಲ್ಲದೆ ಶಿಕ್ಷಿಸುವ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆಯಲ್ಲದೆ ಯಾವುದಾದರೂ ಕೃತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾದವರ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವಿಚಾರಣೆ ವೇಳೆ ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಆರೋಪಿಗೆ ತೋರಿಸುವಂತಿ ರಲ್ಲಿಲ್ಲ.

ಆಪಾಧಿತನನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ ಎದುರಾದರೆ ಅಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮುಂದೆ ಯಾವುದೇ ಧಾರ್ಮಿಕ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಮುಚ್ಚಳಿಕೆ ಬರೆದು ಕೊಡಬೇಕು ಎಂಬ ಅಂಶಗಳಿದ್ದವು. ಹೀಗಿರುವಾಗ ನಿರಂತರ ತುಳಿತ ಅನುಭವಿಸಿದ ಕ್ಷಾತ್ರತೇಜರು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಂಧನ ಸಹಿಸುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ಬ್ರಿಟಿಷರ ಸಾಲು-ಸಾಲು ಕಾನೂನು ಗಳಿಂದ ಬೇಸತ್ತಿದ್ದ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿನ ಸಹಜ ಕ್ಷಾತ್ರಗುಣ ಉದ್ರಿಕ್ತವಾಗಿ ಸಿಡಿದೇಳುವ ಭರದಲ್ಲಿತ್ತು. ಆಗಲೇ 1919ರಲ್ಲಿ ಈ ಕಾಯ್ದೆ ವಿರೋಧಿಸಲೆಂದು ದೆಹಲಿ, ಪಂಜಾಬ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಹರತಾಳ ಆರಂಭವಾದವು.

ಅಂತೆಯೇ ಜಲಿಯನ್ ವಾಲಾಬಾಗ್‌ನಲ್ಲೂ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗೆ ಯೋಜನೆ ರೂಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಶಾಂತಿ ಸಭೆಯ ನೇತೃತ್ವ ವನ್ನು ಸತ್ಯಪಾಲ್ ಮತ್ತು ಸೈಫುದ್ದೀನ್ ಕಿಚಲೂರವರು ವಹಿಸಬೇಕಿತ್ತು ಆದರೆ ಬ್ರಿಟೀಷರು ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ ಧರ್ಮಶಾಲಾ ಜೈಲಿಗೆ ರವಾನೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಈ ಬಂಧನ ವಿರೋಽಸಿ ಸ್ವಾಮಿ ಶ್ರದ್ಧಾನಂದರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಮೀತಿ ರಚನೆಯಾಗಿ ಹೋರಾಟ ನಡೆಯ ಬೇಕಾದಾಗ ಭಾರತೀಯರ ಒಂದು ಗುಂಪಿನ ಮೇಲೆ ಬ್ರಿಟೀಷರು ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ದಾಳಿ ಮಾಡಿ ಒಬ್ಬನನ್ನು ಹೊಡೆದುರುಳಿಸಿದರು. ಈ ಪರಿಣಾಮ ವಾತಾವರಣ ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧವಾಗಿ ಗೋಲಿಬಾರ್ ನಡೆದು ೨೦ ಜನ ಅಮಾಯಕ ಭಾರತೀಯರು ಹತರಾದರು.

ಇದರ ಪ್ರತೀಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತೀಯರು ಹವಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಗಲೇ ಏ. 11,1919 ರ ದಿನ ಅಮೃತಸರದ ಕೂಚಾಕುರಿಚ್ಚಾನ್ ಬ ರಸ್ತೆಯ ಮೂಲಕ ಹೊರಟಿದ್ದ ಮಾರ್ಸಿ ಶೇರ್ವುಡ್ ಎಂಬ ಮಹಿಳೆಯ ಮೇಲೆ ಸಹಜ ಕೋಪದ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯರು ದಾಳಿ ಮಾಡಿದರು. ಆಕೆಗೆ ಗಂಭೀರ ಗಾಯಗಳಾದವು ಹಾಗೂ ಆಕೆ ಇದ್ದ ಗೋವಿಂದಗಢದ ಕೋಟೆಗೆ ರೆಜಿನಾಲ್ಡ್ ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಹ್ಯಾರಿ ಡಯರ್ ಭೇಟಿ ಇತ್ತು. ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ ಆಕೆ ನಡೆದದ್ದನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದಷ್ಟೇ, ಡಯರ್ ಒಂದು ರೀತಿ ಹುಚ್ಚನಾಗಿಬಿಟ್ಟ! ಆ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದಾಡುವ ಜನ ಇನ್ನುಮುಂದೆ ತೆವಳಿಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕು ಆಗದಿದ್ದರೆ ರಸ್ತೆಯುದ್ದಕೂ ಛಡಿಯೇಟಿನ ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿದ.

ಈ ರೀತಿಯ ಶಿಕ್ಷೆ ಯಾಕೆ ಎಂದರೆ, ಭಾರತೀ ಯರು ತಮ್ಮ ದೇವರುಗಳ ಎದುರು ಮಾತ್ರ ಮಂಡಿಯೂರಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಅವಮಾನಿಸಿದ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸೀ ಕೂಡ ಅವರಿಗೆ ದೇವತೆ ಅನ್ನಿಸಬೇಕು. ಬ್ರಿಟೀಷರು ಅವರ ಪಾಲಿನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ದೇವರು ಎನ್ನಿಸಬೇಕು, ಹೀಗಾಗಿ ಆ ರೀತಿಯ ಆದೇಶವಿತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಹೀಗೆಂದ ಅವನ ಹೇಯ ಮನಸ್ಥಿತಿಯನ್ನೊಮ್ಮೆ ನೋಡಿ! ಅದೆಂಥ ಸಮಾಜೋ ಧಾರ್ಮಿಕ ದಾಳಿ? ಇಷ್ಟೆ ಸಂಭವಿಸಿದಾದ ನಂತರ ಜಲಿಯನ್ ವಾಲಾಬಾಗ್ ಉದ್ಯಾನವನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿಯುತ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸುವ ಉದ್ದೇಶ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಕಾರಣಗಳಿಗೆ ಪುರುಷರು, ಮಹಿಳೆಯರು, ಮಕ್ಕಳು, ವೃದ್ಧರು, ತರುಣರಾದಿಯಾಗಿ ಸುಮಾರು ೨೦,೦೦೦ದಷ್ಟು ಜನ ಸೇರಿದ್ದರು.

ಮೊದಲೇ ಬ್ರಿಗೇಡಿಯರ್ ಡಯರನು ಎಲ್ಲಿಯೂ ಜನ ಗುಂಪು ಸೇರಬಾರದೆಂದು ಆದೇಶಿಸಿದ್ದನಾದರೂ ಅಂದು ಬೈಸಾಕಿ ಹಬ್ಬವಾದ್ದರಿಂದ ಪಂಜಾಬಿನ ಜನ ಸೇರಲೇಬೇಕಿತ್ತು. ಈ ವಿಷಯ ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಪೋಲಿಸ್ ಗುಪ್ತಚರರಿಂದ ಅವನ ಕಿವಿಗೆ ಬಿತ್ತು. ವಿವಿಧ ಉದ್ದೇಶ ಗಳಿಂದ ಸೇರಿದ್ದ ಅಷ್ಟೂ ಜನ ಉದ್ಯಾನವನದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಸಮಯ ಇಳಿ ಸಂಜೆಯ ೪.೩೦ರ ಸುಮಾರು. ಡಯರನು ತನ್ನ ಸೇನೆಯೊಂದೆ ಒಳ ನುಗ್ಗಿದವನೇ ಆ ಉದ್ಯಾನವನದ ಐದು ಕಿರು ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಸಿದನು. ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಯಾರಿಗೂ ತೋಚ ಲಿಲ್ಲ…

ಉದ್ಯಾನವನದ ಹತ್ತು ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಗೋಡೆಗಳು, ಮೂರ್ನಾಲ್ಕು ಅಡಿಯ ತಗ್ಗು ಪ್ರದೇಶ, ಐದು ಕಿರಿದಾದ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರಗಳು ಹಾಗೂ ಒಂದು ಐದು ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರ. ಅಷ್ಟು ಎತ್ತರದ ಗೋಡೆ ಹತ್ತಲೂ ಆಗದು, ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಮುಚ್ಚಲಾ ಗಿತ್ತು. ನೋಡನೋಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಜನರಿಗೆ ಏನೂ ಸೂಚನೆ ಇಲ್ಲದೆ ಡಯರ್ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಲು ಅಟ್ಯಾಕ್ ಎಂಬ ಆದೇಶವಿತ್ತ. ತಪ್ಪಿಸಿ ಕೊಳ್ಳಲು ಕೆಲವರು ಬಾವಿಗೆ ಹಾರಿದರು, ಬಚಾವ್ ಎನ್ನುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನ ಮೇಲಿಂದ ನೆಗೆದು ಆ ಪುಟ್ಟ ಬಾವಿಯಲ್ಲಿಯೇ ೧೨೦ ಅಮಾಯಕರ ಉಸಿರು ನಿಂತುಹೋಗಿತ್ತು.

ಹತ್ತು ನಿಮಿಷಗಳ ಕಾಲ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅಬ್ಬರಿಸಿ ಬೊಬ್ಬೊರಿವ ಮಳೆಯಂತೆ 1650 ಸುತ್ತುಗಳ ಗುಂಡಿನ ಮಳೆ ಸುರಿಯಿತು.
ಡಯರ್ ತನ್ನ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ. ‘ನಿಮ್ಮ ಬಂದೂಕಿನಿಂದ ಹೊರಟ ಒಂದು ಗುಂಡೂ ವ್ಯರ್ಥವಾಗಬಾರದು, ಒಂದೊಂದು ಗುಂಡು ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯನ ನೆತ್ತರು ಹೀರಬೇಕು! ನಿಮಗೆ ಹಾಕಿದ ಅನ್ನದ ಒಂದಗಳೂ ವ್ಯರ್ಥವಾಗಬಾರದು. ಹಾಕಿದ ಅನ್ನಕ್ಕೆ ನೀವು ನೀಡುವ ಪ್ರತ್ಯುಪಕಾರ ಇದೆ’. ಛೇ! ಅದೆಂಥಾ ಕ್ರೌರ್ಯ? ಡಯರನ ಕ್ರೌರ್ಯ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಮುಗಿಯಲಿಲ್ಲ. ಕನ್ನಡದವರೇ ಆದ, ಅಂದಿನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ವರದಿ ಮಾಡಲು ಹೋಗಿದ್ದ ಪಂಡಿತ್ ಸುಧಾಕರ್ ಚತುರ್ವೇದಿಯವರು ಚರಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ಹತ್ಯಾಕಾಂಡವನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ನೋಡಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅಂದು ಒಟ್ಟು ಪ್ರಾಣತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದವರು 1516 ಜನ ಹಾಗೂ ಗಾಯಾಳುಗಳಾದವರು 1650ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನ. ಗಾಯಾಳುಗಳಿಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡುವ ಕನಿಷ್ಟ ಸೌಜನ್ಯವನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷರು ತೋರಲಿಲ್ಲ.

ಮಡಿದ ಜನರ ಅಂತ್ಯ ಸಂಸ್ಕಾರಕ್ಕೂ ಜನ ಇರಲಿಲ್ಲ! ರಾವಿ ನದಿಯ ತಟದಲ್ಲಿ ಶವಗಳನ್ನು ಸುಡಲು ಇರಿಸಿದ್ದ ಕಟ್ಟಿಗೆಯ ಒಂದೊಂದೆ
ಚಿತೆಯ ಮೇಲೆ ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕೈದು ಹೆಣಗಳನ್ನು ಎಳೆದು ಹಾಕಿ ಸುಡಲಾಯ್ತು. ಸತ್ತುಹೋದವರ ಸಂಬಂಧಿಕರು ಹೆಣಕ್ಕಾಗಿ ತಡಕಾಡಿ ತಮ್ಮವರ ಶವ ಸಿಕ್ಕಾಗ ಜೋರಾಗಿ ಜಿತ್ಕಾರಗೈದರೆ ಅವರಿಗೂ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸುವ ಹೇಯ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಆ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು.
ಈ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡದ ವರದಿ ನೀಡಲು ಹಂಟರ್ ಕಮಿಷನ್ ಅನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಹಂಟರ್ ಕಮಿಷನ್ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ತೀರಿದವರು ಕೇವಲ 379 ಜನ ಎಂದು ವರದಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದರ ಬೆನ್ನ ಸ್ವಾಮಿ ಶ್ರದ್ಧಾನಂದರು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ವರದಿಯಲ್ಲಿ 1650 ಜನ ಹತರಾಗಿದ್ದರು ಎಂದು ಹೇಳಿದರೆ ಕಾಂಗ್ರೇಸ್ ವರದಿಯಲ್ಲಿ 1200 ಜನ ನಿಧನರಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು ಉಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯರ ಹತ್ಯೆಗೈದು ಬೀಗಿದ ಡಯರನನ್ನು ದಶಕಗಳ ಬಳಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಉಧಮ್ ಸಿಂಗ್ ಹೊಡೆದುರುಳಿಸಿ ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರತೀಕಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ.

ಮಾನವ ಜಗತ್ತಿನ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ಕಂಡು ಕೇಳರಿಯದ ಧಾರುಣ ಕೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದ್ದು ಜಲಿಯನ್ ವಾಲಾಬಾಗ್. ಇದು ಆಂಗ್ಲರ ಹೀನ ಮನಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ತೋರುವ ಜೀವಂತ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿತು. ಸಾವಿರಾರು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳ ಉಗಮಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಘಟನೆಯಾಯಿತು. ಭಗತ್, ಆಜಾದ್, ಬಿಸ್ಮಿಲ್ಲರಂತ ಮಹಾನ್ ಚೇತನರ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಹಾದಿಗೆ ಮಹಾನ್ ಓಘ ನೀಡಿತು. ಅಂತಹ ಘಟನೆಗೆ ಇಂದಿಗೆ 103 ವರ್ಷಗಳು ಸಂಧಿಸಿವೆ. ಈ ಕಾಲಘಟದಲ್ಲಿ  ಅಂದಿನ ಬಲಿದಾನವನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಣತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಅಶೃತರ್ಪಣ ಸಮರ್ಪಿಸುವ ಸ್ವಾಮಿ ಕಾರ್ಯ ನಮ್ಮಪಾಲಿನದ್ದು.

ನಾವೆ ಈ ಘಟನೆಗಳ ಮೆಲಕು ಹಾಕುತ್ತಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂಬ ಜ್ಯೋತಿಯನ್ನು ಕೇಲವ ಶಾಂತಿಯ ಹೋರಾಟದಿಂದ ಜಯಿಸಿದ್ದಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜೀವಗಳ ಬಲಿ ಅರ್ಪಿಸಿ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಸೂಕ್ಷ್ಮವನ್ನು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ. ಮಾತೃಭೂಮಿಯ ಸೇವೆಗೆ ಸದಾ ಜಾಗೃತರಾಗಬೇಕಿದೆ!