ದೇವಾ, ನಿನ್ನ ಮನೆಯನ್ನು ಮೊದಲು ಚೆನ್ನಾಗಿಟ್ಟುಕೋ !

ನೂರೆಂಟು ವಿಶ್ವ

ಇಷ್ಟರಲ್ಲೇ ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ರಾಮಮಂದಿರ ಉದ್ಘಾಟನೆಗೊಳ್ಳಲಿದೆ. ಈಗಾಗಲೇ ಭವ್ಯ ಮಂದಿರದ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ಹಲವು ಫೋಟೋಗಳು,
ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಓಡಾಡುತ್ತಿದೆ. ಚಿತ್ರಗಳಂತೂ ಮಜಬೂತಾಗಿದೆ. ಅದು ಉದ್ಘಾಟನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ಅಲ್ಲಿಗೊಮ್ಮೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲೇಬೇಕೆನಿಸಿದೆ. ನಾನು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋಗುವ ಜಾಯಮಾನ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡವ. ಭಾರತದ ಬಹುತೇಕ ತೀರ್ಥಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದೇನೆ.

ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರಚೋದನೆ ನೀಡಿದ್ದು ಓಶೋ ಅವರ ‘ನನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯ ಭಾರತ’ (ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ನಾನೇ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ) ಹಾಗೂ ‘ಭಾರತದ
ಆತ್ಮ: ದೇಗುಲಗಳು’ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಾಲಯ ಹಾಗೂ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ಕೊಡದೇ ದೇಶವನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಕಾರಣ ಭಾರತದ ಅಂತಃಸತ್ವವಿರುವುದೇ ಈ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿರುವ ದೇಗುಲಗಳಲ್ಲಿ. ಭಾರತದ ದೇವಾಲಯಗಳು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳ ತಾಣವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅವು ನಮ್ಮ ಶ್ರದ್ಧೆ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ನೆಲೆವೀಡು ಸಹ ಹೌದು. ಅಲ್ಲದೇ ಇವು ನಮ್ಮ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಕೂಡುತಾಣಗಳೂ ಹೌದು. ಈ ಎಲ್ಲ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಓಶೋ ಬಹಳ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಪ್ರತಿ ದೇವಾಲಯ, ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದ ಜತೆಗೆ ಹಲವು ನಂಬಿಕೆ, ಐತಿಹ್ಯ, ಪೌರಾಣಿಕ, ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಮಹತ್ವದ ಕತೆಗಳಿವೆ. ಈ ದೇಶದ ಆತ್ಮವಿರುವುದೇ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರ ಗಳಲ್ಲಿ. ಪುಣ್ಯ ಗಳಿಕೆ, ಪಾಪನಾಶಕ್ಕಿಂತ ಜ್ಞಾನವರ್ಧನೆಯ ಭಾವ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡರೆ, ದೇವಾಲಯಗಳ ಭೇಟಿ ಫಲಪ್ರದವಾಗುತ್ತದೆಂಬ ಓಶೋ ಮಾತು ಸತ್ಯ.
ಪ್ರತಿ ದೇವಾಲಯದ ಹಿಂದೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರಣಗಳೇನೇ ಇರಲಿ, ಅದನ್ನು ಕಟ್ಟಿದ ಕತೆಯೇ ರೋಚಕ. ಯಾವುದೋ ಒಂದು ಬೋಳುಗುಡ್ಡದ ಮೇಲೆ ರಾತ್ರೋ ರಾತ್ರಿ ಒಂದು ಕಲ್ಲನ್ನು ನೆಟ್ಟರೆ ಸಾಕು, ಅದು ಬೆಳಗಾಗುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಒಂದು ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ನೂರಾರು ಕತೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಜನ ಮುಗಿಬಿದ್ದು ತಮ್ಮ ಶ್ರದ್ಧೆ, ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಧಾರೆಯೆರೆಯಲಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರು ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿಂದಲೋ ಬರಲಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರಿಂದ ಜನರಿಗೆ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನವಾಗುವುದೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಸಾಂತ್ವನ, ನೆಮ್ಮದಿ ಯಂತೂ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ದೇಶದ ಯಾವುದೇ ದೇವಾಲಯ, ಮಠ, ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ, ಜನವೋ ಜನ. ಎಲ್ಲೆಡೆ ಜನಜಂಗುಳಿ. ಅದರಲ್ಲೂ ಶನಿವಾರ, ಭಾನುವಾರ ಹಾಗೂ ರಜಾದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಲಿಡಲು ಆಗದಷ್ಟು ಜನಜಾತ್ರೆ. ವಾರಾಣಸಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಇಡೀ ದೇಶದ ಹಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಿದಾಗೆಲ್ಲ ಅನಿಸಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿನ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಅಸಹನೀಯ ಪರಿಸರವನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡು ನಿಜಕ್ಕೂ ದೇವರು ಇನ್ನೂ ಲ್ಲೇ ಉಳಿದಿದ್ದಾನಾ? ಪ್ರದಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರು ಹಠಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದು ವಿಶ್ವನಾಥ್ ಧಾಮ್ ಕಾರಿಡಾರ್ ಅನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸದೇ ಹೋಗಿದ್ದರೆ, ನಮ್ಮ ಪಾರಂಪರಿಕ ನಂಬಿಕೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರ ಕಾಶಿ ಇನ್ನು ಂದು ಶತಮಾನ ಕಳೆದರೂ ಹಿಂದಿನ ದಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲವೇನೋ? ಹೀಗೆಯೇ ಎಲ್ಲ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸುತ್ತಾ ಹೋಗುವು ದಾದರೆ ಮೋದಿಯವರಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಎರಡು ಅವಧಿಯ ಅಧಿಕಾರವೂ ಸಾಲದು.

ಬಹಳಷ್ಟು ಸಮಯದವರೆಗೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಹಮದ್ ನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಯಾತ್ರಾಸ್ಥಳ ಶಿರಡಿಗೆ ಹೋಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಶ್ರೀ ಸಾಯಿ ಬಾಬಾ ಅವರ ಕತೆ, ವೃತ್ತಾಂತ, ಪವಾಡಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದ್ದೆ. ಆದರೆ ಶಿರಡಿಯನ್ನೇ ನೋಡಿರಲಿಲ್ಲ. ತಿರುಪತಿಯ ನಂತರ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಭಕ್ತರು, ಜನರು ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಕ್ಷೇತ್ರವೆಂದರೆ ಶಿರಡಿ. ಶನಿವಾರ ಹಾಗೂ ರಜಾ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಅಽಕ ಭಕ್ತರು ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಉಳಿದ ದಿನ ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ ೩೦-೪೦ ಸಾವಿರ ಮಂದಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಇಂಥ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಎಂಟು-ಹತ್ತು ತಾಸು ಕ್ಯೂದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತರಲ್ಲೂ ಪಕ್ಷಪಾತ. ಹಣವುಳ್ಳವರು, ಹಣವಿಲ್ಲದವರು ಎಂಬ ಎರಡು ವರ್ಗ. ಹಣವಿಲ್ಲದವರಿಗೆ ಉಚಿತ ದರ್ಶನ. ಹೀಗಾಗಿ ಗಂಟೆಗಟ್ಟಲೆ ಕಾಯಲೇಬೇಕು.

ಹೆಚ್ಚು ಹಣಕೊಟ್ಟು, ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರೆ ದೇವರ ಸನ್ನಿಧಾನಕ್ಕೆ ತಾಪ್ಡೇತೋಪ್ಡು ಪ್ರವೇಶ. ಹತ್ತು ನಿಮಿಷಗಳಲ್ಲಿ ದರ್ಶನ ಮುಗಿಸಿ ಹೊರಬರಬಹುದು. ಈ ಪದ್ಧತಿ ಎಲ್ಲ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಉಚಿತ ದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ಯೂದಲ್ಲಿ ಐದಾರು ಗಂಟೆ ನಿಲ್ಲುವ ಭಕ್ತರ ಗೋಳನ್ನು ನೋಡಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅದರಲ್ಲೂ ವೃದ್ಧರು, ಕಾಯಿಲೆಪೀಡಿತರ ಸಂಕಟ ಅಷ್ಟಿಷ್ಟಲ್ಲ. ಇಷ್ಟೊಂದು ಅಗಾಧ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತರು ಹರಿದು ಬರುವ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಅಸಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಯೇನೆಂದರೆ, ಸ್ವಚ್ಛತೆಯ ಕೊರತೆ. ಎಲ್ಲೆಡೆ ಹೊಲಸು, ಗಬ್ಬುನಾತ, ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಸುಲಿಗೆ, ಪೀಡನೆ, ದೇವರ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಲಂಚ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇವರ ಹತ್ತಿರ ನಿಂತು, ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಇದ್ದು ದರ್ಶನ ಪಡೆ ಯಲು ಲಂಚ. ಪ್ರಸಾದಕ್ಕೂ ಲಂಚ. ಪೂಜೆಗೆ ಲಂಚ. ಸಾಕ್ಷಾತ್ ದೇವರ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯದಲ್ಲೇ ಲಂಚಾವತಾರ ಪ್ರದರ್ಶನ!

ಹೀಗಿರುವಾಗ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪುಣ್ಯಭಾವ ಸೃಜಿಸುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಾಂಗಣದಲ್ಲಿಯೇ ಸ್ವಚ್ಛತೆ, ಸೌಂದರ್ಯ ನೆಗೆದುಬಿದ್ದಿರುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲೆಂದರಲ್ಲಿ ಕಸ, ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್, ತುಂಬಿ ತುಳುಕುವ ಕಸದ ತೊಟ್ಟಿಗಳು, ಬೀದಿನಾಯಿ, ಕಿತ್ತುಹೋದ ಫುಟ್‌ಪಾತ್, ರಸ್ತೆಗಳು, ಫ್ಲೆಕ್ಸ್ ಬೋರ್ಡ್, ಭಿಕ್ಷುಕರು, ಬಣ್ಣ ಮಾಸಿದ ಗೋಡೆಗಳು, ಎಲ್ಲೆಂದರಲ್ಲಿ ನೇತುಬಿದ್ದಿರುವ ವಾಯರ್‌ಗಳು… ಎಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೂ ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತ, ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ.. ದೇಗುಲದ ಪ್ರಾಂಗಣದೊಳಗೆ ಕಪ್ಪುಮಸಿಯಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಚಾವಣಿ, ಗೋಡೆಗಳು, ಗರ್ಭಗುಡಿ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಟಿವಿ ಪರದೆ, ಆನೆಯ ಕಾಲಿನ ಗಾತ್ರದ ಪೈಪುಗಳು, ನೂರಾರು ತಂತಿಗಳು.. ದಿನಕ್ಕೆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನ ಭೇಟಿಕೊಡುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಸೌಂದರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಪ್ರಜ್ಞೆಯೂ ಬೇಡವೇ? ಗಲೀಜು, ಹೊಲಸು ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಅಲ್ಲ, ವಾಕರಿಕೆ ಮೂಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅದ್ಯಾಕೋ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ, ಎಲ್ಲರೂ ಈ ಗಲೀಜು ವಾತಾವರಣವನ್ನೇ ಸಹಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಾರೆ.

ಲಕ್ಷಾಂತರ ಮಂದಿ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಇವೆಲ ಸಹಜ ಎಂದು ವಾದಿಸುವವರಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಇದು ಒಂದು ದಿನದ ಮಾತಲ್ಲ. ವರ್ಷವಿಡೀ ಇಷ್ಟೇ ಜನ ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆಂದ ಮೇಲೆ ಈ ಸಮಸ್ಯೆ ಪರಿಹರಿಸಲು ಸೂಕ್ತ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕು ತಾನೆ? ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಲು ಬಿಡಬಾರದಲ್ಲ? ದೈವತ್ವದಂತೆ ಶುಚಿತ್ವವೂ ಅಷ್ಟೇ ಮಹತ್ವದ್ದು. ಹೊಲಸು ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಸುರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ಸಲ ಅಲ್ಲಿನ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ ನೋಡಿದರೆ, ‘ಯಾಕಾದರೂ ಬಂದೆವಪ್ಪ, ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಕುಳಿತು ದೇವರಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ ಮಾಡಬಹುದಿತ್ತಲ್ಲ, ಈ ಹೊಲಸನ್ನು ನೋಡಲು ಹಣ, ಸಮಯ ಖರ್ಚು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಇಷ್ಟು ದೂರ ಬರಬೇಕಿತ್ತಾ?’ ಎಂದು ಒಳಮನಸ್ಸಿಗೆ ಅನಿಸದೇ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಹಾಗೆಂದು ಶಿರಡಿಯಂಥ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹಣಕಾಸಿನ ತೊಂದರೆ ಇಲ್ಲವೇ ಇಲ್ಲ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ೪೦೦ ಕೋಟಿ ರುಪಾಯಿಯಷ್ಟು ವರಮಾನವಿದೆ. ಭಾರತದ ಶ್ರೀಮಂತ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಪೈಕಿ ಇದೂ ಒಂದು. ಇದು ಸರಕಾರದ ಮುಜರಾಯಿ ಇಲಾಖೆಯ ಹಂಗಿನಲ್ಲೂ ಇಲ್ಲ. ಶಿರಡಿ ಸಂಸ್ಥಾನ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಮೇಲುಸ್ತುವಾರಿ ಹೊತ್ತಿದೆ. ಹತ್ತಾರು ಕೋಟಿ ರುಪಾಯಿ ಖರ್ಚು ಮಾಡಿದರೆ, ಇಡೀ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹೊಸ ರೂಪ ಕೊಡುವು ದೇನೂ ಕಷ್ಟವಲ್ಲ. ನೂರಾರು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಿದರೆ, ಇಡೀ ಪ್ರಾಂಗಣವನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛವಾಗಿಡಬಹುದು. ಆದರೆ ಇಂಥ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಂಗತಿಯನ್ನೂ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳದವರು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಹೇಗಿರುತ್ತಾರೋ, ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.

ಅವರಿಗೆ ಗಲೀಜು ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ಇದ್ದೂ ಇದ್ದು ಅಭ್ಯಾಸವಾಗಿ, ಏನೂ ಅನಿಸದ ಸ್ಥಿತಿ ತಲುಪಿರುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಹೋದವರಿಗೆ, ಬಹಳ ಬೇಸರವಾಗುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ಹೋಗಲು ಮನಸ್ಸು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಅದಾದ ಬಳಿಕ ದ್ವಾದಶ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗಗಳ ಪೈಕಿ ನಾಸಿಕ್ ಗೆ ಸನಿಹದಲ್ಲಿರುವ ತ್ರಯಂಬಕೇಶ್ವರ ಹಾಗೂ ಔರಂಗಾಬಾದ್ ಸಮೀಪವಿರುವ ಗೃಷ್ಣೇಶ್ವರ ಜೋತಿರ್ಲಿಂಗ ದರ್ಶನಕ್ಕೆಂದು ಹೋದರೆ, ಅಲ್ಲೂ ಅದೇ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ. ದೇವಾಲಯದ
ಸುತ್ತ ಕೊಳಚೆ ಮೋರಿನ ದರ್ಶನ, ಗಬ್ಬುನಾತ. ‘ಸಾರ್, ಅದು ಮೋರಿ ಅಲ್ಲ, ಪವಿತ್ರ ಗೋದಾವರಿ ನದಿ’ ಎಂದು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದ ಪೂಜಾರಿಯೊಬ್ಬರು ಆ ಕಡೆ ರಹೋದರು. ದೇಗುಲದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಿಂದ ಹಿಂಬಾಗದಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಮೀಟರ್ ದೂರ ದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಾಲದ ಸುಂದರ, ಪವಿತ್ರ ಗೋದಾವರಿ ನದಿ, ಬಚ್ಚಲುಮನೆಯ ಹೊಲಸು ನೀರು ಹರಿಯುವ ಕೊಳಚೆ ಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿತವಾಗಿತ್ತು.

ಮುನ್ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಗಾಯತ್ರಿದೇವಿ ಮಂದಿರ ಪಾಳು ಬಿದ್ದಿದೆ. ದೇಗುಲದ ಸುತ್ತ ಅಂಗಡಿಗಳು, ಬೋಂಡಾ, ಬಜ್ಜಿ ಕರಿಯುವ ಹೋಟೆಲ್ಲುಗಳು. ಸ್ವಚ್ಛತೆ ಕಾಲ್ಕಿತ್ತು ಬಹಳ ವರ್ಷಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ದೇವರ ಮೇಲೆ ಭಾರ ಹಾಕಿ ಸಾಗಬೇಕು. ದೇವಾಲಯದೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರೆ, ಎಕ್ಸ್‌ರೇ ರೂಮಿನೊಳಕ್ಕೋ,
ಹಳೇ ಟೆಂಟ್ ಸಿನಿಮಾ ಥಿಯೇಟರಿನೊಳಕ್ಕೋ ಹೋದ ಅನುಭವ. ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗದ ಸನಿಹ ಹೋದರೆ ಪುರೋಹಿತರೆಂಬ ಮಾಫಿಯಾ ದರ್ಬಾರು. ಭಕ್ತಾದಿಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಜ್ಯೋತಿ ರ್ಲಿಂಗವನ್ನು ಕೈಯಿಂದಲೇ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಬೇಕೆಂಬ ಹಪಾಹಪಿ. ದೇವರ ಮೈಮಟ್ಟಿ ಮಾತಾಡಿಸುವ ಹಂಬಲ. ಇನ್ನು ಕೆಲವರಿಗೆ
ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಹಣೆಹಣೆ ತಾಕಿಸಿ ನಮಸ್ಕರಿಸುವ ಚಪಲ.

ಬಂದವರೆಲ್ಲ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಮುಟ್ಟಿದರೆ, ಹಣೆ ಹಚ್ಚಿದರೆ ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗದ ಸ್ವಚ್ಛತೆ, ಗತಿಯೇನಾಗಬೇಕು? ಜ್ಯೋತಿರ್ಲಿಂಗದ ಪ್ರಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ದುಡ್ಡಿದ್ದವರದೇ
ಕಾರುಬಾರು. ಪುರೋಹಿತರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ‘ಪ್ರಸಾದ’ ಇಟ್ಟರೆ ಎಷ್ಟು ಹೊತ್ತಾದರೂ ಇರಬಹುದು. ನಿಮ್ಮ ಇಷ್ಟಾರ್ಥ ಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧಿ. ಉಳಿದವರನ್ನು ನೂಕು ಗೋವಿಂದಾ, ನೂಕು! ಗೃಷ್ಣೇಶ್ವರದಲ್ಲೂ ಇದೇ ಕತೆ. ಇನ್ನು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ ಕಪಾಳೇಶ್ವರ, ಪಂಚವಟಿ, ಸೀತಾಗುಹಾ, ಗೋದಾವರಿ ಸ್ನಾನಘಾಟ್…ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲೇ ಹೋದರೂ ಕೊಳಕು, ದುರ್ನಾತ. ಗೋದಾವರಿ ದಡವನ್ನು ಎಷ್ಟು ಹಾಳುಗೆಡವಬೇಕೋ ಅಷ್ಟು ಹಾಳುಗೆಡವಿದ್ದಾರೆ. ನದಿನೀರಲ್ಲಿ ಮುಳುಕು ಹಾಕಿದರೆ ಅದ್ಯಾವ ಸೀಮೆ ಪುಣ್ಯ ಬರುವುದೋ ಆ ಭಗವಂತನೇ ಹೇಳಬೇಕು. ಪ್ರಾಯಶಃ ಅಲ್ಲಿ ಮುಳುಕು ಹಾಕಿಯೂ ಏನೂ ಆಗಿಲ್ಲವೆಂದರೆ, ಅದು ಭಗವಂತನ ಪವಾಡ,
ಲೀಲೆಯೇ ಇರಬೇಕು. ನದಿಯನ್ನೂ ಕತ್ತು ಹಿಡಿದು, ಉಸುರುಗಟ್ಟಿಸಿ ಸಾಯಿಸುವುದು ಹೇಗೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ನೋಡಬಹುದು.

ಮೋದಿಯಲ್ಲ, ಖುದ್ದು ಆ ಭಗವಂತನೇ ಬಂದರೂ, ಈ ಪುಣ್ಯನದಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ! ಯಾವುದೇ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ, ಭಕ್ತರು, ಪ್ರವಾಸಿಗರು
ಬರುವುದನ್ನೇ ಹೊಂಚುಹಾಕಿ ಕಾಯುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಬರೀ ಮೋಸ, ದಗಲಬಾಜಿತನ. ದೇವರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಇರುವ ಪುರೋಹಿತರಂತೂ ಭಕ್ತರನ್ನು ಸುಲಿಯಲು ಕಾಯುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ಇದೊಂದು ದಂಧೆ. ದೇವರು ಒಂದು ಮಾರಾಟದ, ಪ್ರದರ್ಶನದ ವಸ್ತು. ಸಾವಿರಾರು ಕಿಮೀ ದೂರದಿಂದ ಆಗಮಿಸುವ ಭಕ್ತರ ಮನಸ್ಥಿತಿ ಅವರಿಗೆ ಅರ್ಥವಾಗುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ಆ ಪೂಜಾರಿಯೂ ಯಾರ‍್ಯಾರಿಗೋ ‘ಪ್ರಸಾದ’ ಕೊಟ್ಟೇ ಆ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಜಾಗದೊಳಕ್ಕೆ ಬಂದಿರುತ್ತಾನೆ ಅಥವಾ ಅವನ ಗಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬೇರೆಯವರ ಜತೆಗೂ ಪಾಲಿರುತ್ತದೆ.

ಅಲ್ಲದೇ ಅವರಿಗೂ ಸೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯಾನೇಜರ್‌ಗೆ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದಂತೆ, ಟಾರ್ಗೆಟ್ ಫಿಕ್ಸ್ ಮಾಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗಾದಾಗ ಪೂಜಾರಿ ಅಕ್ಷರಶಃ ದೇವರನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ದಂಧೆಗೇ ಇಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ಹೀಗಾದರೆ ಭಕ್ತರ ಪಾಡೇನು? ದೇವರ ಗತಿಯೇನು? ದೀಪದ ಬುಡದಲ್ಲೇ ಕತ್ತಲು! ಇನ್ನೂ ಈ ಬಾರಿಯ ಶಬರಿಮಲೆಯ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳ ಸ್ಥಿತಿಯಂತೂ ಆ ಅಯ್ಯಪ್ಪನಿಗೇ ಪ್ರೀತಿ. ದೇವರ ದರ್ಶನ ಹಾಗಿರಲಿ, ನೀರು, ಆಹಾರ, ಶೌಚಾಲಯದಂಥ ಕನಿಷ್ಠ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನೂ ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದೇ ನರಕ ದರ್ಶನ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬಂದವರೇ ಹೆಚ್ಚು.

ತಪ್ಪು ಭಾವಿಸಬೇಡಿ. ನಾನು ಕಾಯಕ ಪ್ರೇಮಿ. ಕಾಯಕಕ್ಕಿಂತ ಮಿಗಿಲಾದ ದೈವವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದವನು. ಆದರೂ ಎದೆಗೂಡಿನಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಎಲ್ಲ ದೇವರುಗಳನ್ನೂ ಸಾಕಿಕೊಂಡವನು. ಮನುಷ್ಯ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕಿಂತ ಮಿಗಿಲಾದ ಶಕ್ತಿಯಿದೆ, ಅದೇ ದೇವರು ಎಂದು ನಂಬಿದವನು. ಆದರೆ ನಮ್ಮ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳು, ಪುಣ್ಯನದಿಗಳನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ಅತೀವ ಸಂಕಟವಾಗುತ್ತದೆ, ವೇದನೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಂತೆ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳೂ ಭ್ರಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿದೆಯೆಂಬ
ನೋವು ಕಾಡುತ್ತದೆ. ‘ಹರ ಕೊಲ್ಲಲ್ ಪರ ಕಾಯ್ವನೇ’ ಎಂಬಂತೆ, ದೇಗುಲಗಳೇ ಈ ರೀತಿಯಾದರೆ, ನಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆ, ಶ್ರದ್ಧೆಗಳ ಗತಿಯೇನು? ಪಾಪ-ಪುಣ್ಯಕ್ಕೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೇನು? ಮುಂದೊಂದು ದಿನ (ಈಗಿನಿಂದಲೇ ಆರಂಭಿಸಬಹುದು) ‘ದೇಗುಲಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿ, ದೇವರುಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿ’ ಎಂಬ ಅಭಿಯಾನ ಮಾಡಬೇಕಾಗಬಹುದು. ತಮಾಷೆಯಲ್ಲ, ಈಗ ತುರ್ತಾಗಿ ಆಗಬೇಕಿರುವುದೇ ಅದು. ‘ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ’ ಅಭಿಯಾನದಂತೆ, ‘ಸ್ವಚ್ಛ ದೇಗುಲ’ ಆಂದೋಲನವೂ ಆಗಬೇಕಿದೆ.

ಕಾರಣ ದೇಗುಲಗಳೂ ಮಲಿನವಾದರೆ, ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ನಾಶವಾದಂತೆ, ನಾಗರಿಕತೆ ಘಾಸಿಯಾದಂತೆ. ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾದ ಮಥುರಾ, ಪುರಿ ಮುಂತಾದ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇನ್ನೂ ಭೀಕರವಾಗಿದೆ. ಕಾಶಿಯೂ ಹಾಗೆಯೇ ಇತ್ತು. ಕಾಶಿಯ ಹಿಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿಯಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯದಿರುವುದೇ ವಾಸಿ. ಮೊದಲಿನ ಕಾಶಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಮಥುರಾ ಹಾಗೂ ಪುರಿ ಎಷ್ಟೋ ಉತ್ತಮ. ಹಾಗೆಂದ ಮೇಲೆ ಕಾಶಿ ಹೇಗಿತ್ತೆಂಬುದನ್ನು ಊಹಿಸಬಹುದು. ಸ್ವತಃ ಮೋದಿಯೇ ಇಡೀ ಕಾಶಿಯನ್ನು ಉದ್ಧಾರ ಮಾಡಲು ಮತ್ತೊಂದು ಅವಽ ಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರಂತೆ.

ಆದರೂ ಪ್ರತಿದಿನ ಹತ್ತಾರು ಸಾವಿರ ಭಕ್ತಾದಿಗಳು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಇಷ್ಟಾದರೂ ಕಮ್ಮಿಯಾಗಿಲ್ಲ. ಕಾರಣ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಮಹಿಮೆ ಹಾಗೂ ಮಹತ್ವ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಯಾರಿಗೇ ಆದರೂ ಅತೀವ ವಿಷಾದ, ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಆಗದೇ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾಕಾದರೂ ಬಂದೆವೋ ಎಂಬ ಕಹಿ ಭಾವ ಆಗದೇ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳೆಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲ ಅಸಹನೀಯ, ಅಸಹ್ಯಗಳನ್ನೂ ಮಾ- ಮಾಡಬೇಕು. ಕೆಲ
ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಾನು ಪುರಿಗೆ ಹೋಗಿದ್ದೆ. ದೇಗುಲದಲ್ಲಿದ್ದ ಬಹುತೇಕ ಪುರೋಹಿತರು ಆನೆಕಾಲು ರೋಗದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಕ್ತರಿಗೆ ಹಣ ಕೊಡುವಂತೆ ದಬಾಯಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

ತಾವೇ ಕಿಸೆಗೆ ಕೈ ಹಾಕಿ ಹಣ ಕೀಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಂಥ ದುಂಡಾವರ್ತನೆ ನೋಡಿ ಆಗಮಿಸಿದ್ದ ಭಕ್ತಾದಿಗಳು ಗರಬಡಿದು ಹೋಗಿದ್ದರು. ಒಂದು ಸಲವಂತೂ ದೇವರ ಸನ್ನಿಧಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಪುರೋಹಿತರ ನಡುವೆಯೇ ತಾರಾಮಾರಿ ಜಗಳವಾಯಿತು. ಭಕ್ತರ ಹಣದ ವಿಷಯ ಹಂಚಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವರ ನಡುವೆ ನಡೆದ ಕಲಹವನ್ನು ಜಗನ್ನಾಥ ಮೂಕ ಪ್ರೇಕ್ಷಕನಾಗಿ ಗಮನಿಸುತ್ತಿದ್ದ! ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ದೇಗುಲಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೇ ಪ್ರೀತಿ! ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಇಂಥ ದಾರಿಯನ್ನು ಆತ ಸಹಿಸುತ್ತಿದ್ದನಾ? ಕೊಳೆಗೇರಿಯ ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಮಸೀದಿ, ಸನಿಹದಲ್ಲಿಯೇ ಮಾಂಸದ ಅಂಗಡಿ. ಆದರೂ ಭಕ್ತರು, ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಎಷ್ಟೇ ಅಸಹನೀಯವಾದರೂ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಸಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.

ಇವನ್ನೆಲ್ಲ ಮರೆತು, ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಥುರಾದ ಚಿತ್ರವನ್ನಿಟ್ಟು ಗಂಧದ ಕಡ್ಡಿ ಹಚ್ಚುತ್ತಾರೆ. ನಮ್ಮ ದೇವಾಲಯ, ಪುಣ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಹುಳುಕುಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸು ವುದು ನನ್ನ ಉದ್ದೇಶವಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈಗಿನ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಅವನ್ನು ಭಕ್ತಿ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಕಷ್ಟವೇ. ಶ್ರದ್ಧೆಯ ತಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಲಸು ಮಾಡಿ ಬೇಕಾಬಿಟ್ಟಿ ಯಾಗಿಟ್ಟರೆ ಯಾರೂ ಕ್ಷಮಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ದೇಗುಲಗಳು ಹೇಗಿರಬೇಕು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇಸ್ಕಾನ್ ಹಾಗೂ ಸ್ವಾಮಿ ನಾರಾಯಣ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನಮಗೆ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿ ಹಾಕಿಕೊಟ್ಟಿವೆ. ಇನ್ನಾದರೂ ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ, ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

ದೇವಾ, ನಿನ್ನ ಮನೆಯನ್ನು ಮೊದಲು ಚೆನ್ನಾಗಿಟ್ಟುಕೋ ಎಂದು ದೇವರಿಗೇ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ.