ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಿರಿದಾದರೂ ಈ ಹಣ್ಣಿನ ಹೆಸರು ಹಿರಿದು !

ಶಶಾಂಕಣ

shashidhara.halady@gmail.com

ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದ ಕರಾವಳಿ, ಮಲೆನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಚಿತ ಎನಿಸಿರುವ ಈ ಹಣ್ಣು, ಅದೇಕೋ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಅಪರಿಚಿತ ಎನಿಸಿದೆ. ಹಲಸಿನ ದೂರ ಸಂಬಂಧಿ; ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಿರಿದು; ತಿನ್ನಲು ರುಚಿಕರ. ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಗುವ ಬಂಗಾರದ ಬಣ್ಣದ ಹಣ್ಣಿದು.

ಹೆಸರಿಗೆ ಹೆಬ್ಬಲಸು, ಅಂದರೆ ಹಿರಿದಾದ ಹಲಸು; ಆದರೆ ಇದರ ಹಣ್ಣು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಕಿರಿದು. ಭಾಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ವಿಚಿತ್ರ ಅಲ್ಲವೆ! ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಮರದಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಹಣ್ಣು ಬಿಡುವ ಹೆಬ್ಬಲಿಸಿನ ಪರಿಚಯ ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದ ಕೆಲವೇ ಪ್ರದೇಶದ ಜನರಿಗೆ ಇದೆ. ಕರಾವಳಿ ಮತ್ತು ಮಲೆನಾಡಿ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ, ಕಿರಿಯ ಹಣ್ಣಾದ ‘ಹೆಬ್ಬಲಸು’ ಅಷ್ಟೊಂದು ಪರಿಚಿತವಲ್ಲ.

ಬಯಲು ಸೀಮೆ, ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ, ಹಳೆ ಮೈಸೂರು ಮೊದಲಾದ ಕಡೆ ಹೆಬ್ಬಲಸು ಎಂದರೇನು ಎಂದು ಜನರಿಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಹಲಸಿನ ತಂಗಿಯಂತಿರುವ ಈ ಹಣ್ಣು ರುಚಿಕರ; ಆದರೆ ಇದರ ಮರವು ಹಲಸಿಗಿಂತ ದೊಡ್ಡದು, ಎತ್ತರ. ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯ ಸಾಹಿತಿ ಗಳು ಸಹ ಈ ರುಚಿಕರ ಹಣ್ಣಿನ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚು ಬರೆದಿಲ್ಲದೇ ಇರುವುದರಿಂದ, ಇದು ಸಾಕಷ್ಟು ಅಜ್ಞಾತ, ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಬಾರದ ಬೇಸಿಗೆಯ ಫಲ. ಬಂಗಾರದ ಬಣ್ಣದ ಪುಟಾಣಿ ತೊಳೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿ ರುವ ರುಚಿಕರ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಹಣ್ಣಿನ ಫೋಟೋವನ್ನು ಕಳೆದ ವಾರ ನಮ್ಮ ಭಾವ ರಾಮಣ್ಣ ಕಳಿಸಿದಾಗ, ಬಾಯಲ್ಲಿ ನೀರೂರಿತು.

ಏಕೆಂದರೆ, ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಬಾಲ್ಯ ಕಾಲದ ಅತಿ ಪ್ರೀತಿಯ ಹಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಬ್ಬಲಸೂ ಒಂದು. ಜತೆಗೆ ಬಿರು ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಶಾಲೆಗಳಿಗೆ ರಜಾ ಇರುವ ಕಾಲದಲ್ಲೇ ಹಣ್ಣಾಗುವ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಹಣ್ಣನ್ನು ತಿನ್ನುವುದೆಂದರೆ, ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಖುಷಿ. ಹಲಸಿನ ಸಿಪ್ಪೆಯನ್ನೇ ಹೋಲುವ, ಹೊರಭಾಗದ ಮುಳ್ಳು ಮುಳ್ಳು ಸಿಪ್ಪೆಯನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಕೈಯಿಂದಲೇ ಕಿತ್ತು ತೆಗೆದಾಗ, ಮಧ್ಯದ ‘ಗೂಂಜು’ ಎಂಬ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡ ಐವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ತೊಳೆಗಳು; ಬಂಗಾರದ ಬಣ್ಣ; ಒಳಗೊಂದು ಬಿಳಿ ಬೀಜ. ಬಾಯಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ತೊಳೆಯ ಭಾಗವನ್ನು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಚೀಪಿ ತಿಂದು, ಬೀಜವನ್ನು ಉಗುಳಬೇಕು.

ಮಾಗಿದ ಹೆಬ್ಬಲಸು ಸಿಕ್ಕರೆ, ಒಮ್ಮೆಗೇ ನಾಲ್ಕಾರು ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಅವಕಾಶ; ಅಷ್ಟೊಂದು ರುಚಿಕರ ಈ ಹಣ್ಣು. ಕಸಿ ಮಾವಿನಕಾಯಿ ಗಾತ್ರದ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಹಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಐವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ತೊಳೆಗಳಿದ್ದರೆ, ಕೆಲವು ಮರಗಳ ಹಣ್ಣು ಗಳಲ್ಲಿ ತುಸು ಕಡಿಮೆ ತೊಳೆಗಳಿರುವುದುಂಟು. ಕಾಡಿನ ಅಂಚಿನಲ್ಲೋ, ತೋಟದ ಬೇಲಿಯ ಭಾಗದಲ್ಲೋ ಅಥವಾ ಕಾಡಿನ ಮಧ್ಯೆ ಸಹ ತಮ್ಮಷ್ಟಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದುಕೊಂಡಿರುವ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಮರಗಳಲ್ಲಿ, ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ಇದೆ.

ಅಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಮರಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳು ಒಂದೇ ರೀತಿ ಇರುವುದು ಕಡಿಮೆ; ಮರದ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಹ ವೈವಿಧ್ಯ ಇದೆ. ಕೆಲವು ಮರಗಳು ಐವತ್ತು ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದರೆ, ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಇಪ್ಪತ್ತರಿಂದ ಮೂವತ್ತು ಅಡಿ ಬೆಳೆದು, ಸುತ್ತಲೂ ರೆಂಬೆ ಕೊಂಬೆ ಗಳನ್ನು ಹರಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಮರಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳ ರುಚಿ ಅನುಪಮ ಎನಿಸಿದರೆ, ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಮರಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳು ತುಸು ಸಪ್ಪೆ ಇರಲೂ ಬಹುದು; ತೊಳೆಗಳ ಬಣ್ಣದಲ್ಲೂ, ತೊಳೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲೂ ವ್ಯತ್ಯಯ ಇರಬಹುದು.

ನಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿ ಮನೆಯ ಹಿಂಭಾಗದ ಮಣ್ಣಿನ ದರೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿಹೋದರೆ, ತಕ್ಷಣ ಎರಡು ಭಾರೀ ಗಾತ್ರದ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಮರಗಳು ಸಿಗುತ್ತವೆ; ಇನ್ನೂ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದೆ ನಡೆದರೆ, ಇನ್ನೆರಡು ಮರಗಳಿವೆ. ಮೊದಲು ಸಿಗುವ ಜೋಡಿ ಮರಗಳಿಗೂ, ನಂತರ ಎದುರಾ ಗುವ ಜೋಡಿಗೂ ಸ್ವರೂಪ, ಗಾತ್ರ, ಹಣ್ಣಿನ ರುಚಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ವ್ಯತ್ಯಾಸ. ಅದು ಹೇಗೆಂದು ಹೇಳುವೆ. ದರೆಗೆ ಅಂಟಿ ಕೊಂಡಂತಿರುವ, ಮೊದಲು ಸಿಗುವ ಎರಡೂ ಮರಗಳು ನೋಡಲು ಒಂದೇ ರೀತಿ; ಎರಡೂ ಸುಮಾರು ೪೦ರಿಂದ ೫೦ ಅಡಿ ಎತ್ತರ ಬೆಳೆದುಕೊಂಡಿವೆ.

ನೆಲದಿಂದ ಇಪ್ಪತ್ತು ಅಡಿಯ ತನಕ, ಯಾವುದೇ ಕೊಂಬೆಗಳಿಲ್ಲದೆ ನೇರವಾದ ದಪ್ಪನೆಯ ಕಾಂಡ; ನಂತರ ವಿಶಾಲವಾಗಿ ಬೆಳೆದ, ದೂರ ದೂರಕ್ಕೆ ಹರಡಿಕೊಂಡ ಕೊಂಬೆಗಳು. ಆ ಎರಡೂ ಮರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಅಕ್ಷರಶಃ ಸಾವಿರಾರು ಹಣ್ಣುಗಳು ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅವನ್ನು ಕೊಯ್ದು ತಿನ್ನುವುದು ತುಸು ಕಷ್ಟ; ಏಕೆಂದರೆ, ನೇರವಾಗಿ ಏರಿಹೋಗಿದ್ದ ಅದರ ಕಾಂಡವನ್ನು ಏರಲು ಎಂಟೆದೆ ಬೇಕು. ಕೊಕ್ಕೆಯಿಂದ ಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೊಯ್ಯೋಣವೆಂದರೆ, ಅಷ್ಟು ಎತ್ತರದ ಕೊಕ್ಕೆಗಳೇ ನಮ್ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲ.

ಆ ಎತ್ತರದ ಮರವನ್ನು ಏರಿ ಹಣ್ಣು ಕೊಯ್ಯುವ ಕೆಲವು ಹಮ್ಮೀರರು ನಮ್ಮೂರಿನಲ್ಲಿ ಇದ್ದರು; ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಹಣ್ಣು ಕೊಯ್ಯಲು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಿದ್ಧತೆಯೂ ಅಗತ್ಯ; ಹತ್ತಾರು ‘ನ್ಯಾಗಾಳು’ ಬೀಳುಗಳನ್ನು ಕಿತ್ತು, ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಗಂಟು ಹಾಕಿ, ಮೂವತ್ತರಿಂದ ನಲವತ್ತು ಅಡಿ ಉದ್ದದ ದಪ್ಪನೆಯ ದಾರವನ್ನು ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು; ದೂರದಿಂದ ನೋಡಿದರೆ ಅದೊಂದು ಉದ್ದನೆಯ, ಕಪ್ಪನೆಯ ವಯರಿನ ರೀತಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿತ್ತು.

ಅದನ್ನು ಹಿಡಿದು, ಮರವೇರಿ, ಬಂಗಾರದ ಬಣ್ಣದ ಹಣ್ಣನ್ನು ಕಿತ್ತು, ಬಿಳಲಿನ ಒಂದು ತುದಿಗೆ ಕಟ್ಟಿ, ನಿಧಾನವಾಗಿ ಕೆಳಗೆ ಇಳಿಬಿಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೆಳಗೆ ನಿಂತಿದ್ದ ನಾವೆಲ್ಲಾ ಅದನ್ನು ಕಲೆಕ್ಟ್ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ದಾರವನ್ನು ಪುನಃ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಇದೇ ರೀತಿ ಹತ್ತಾರು ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಕೆಳಗಿಳಿಸಿದ ನಂತರ, ಮರ ಹತ್ತಿದ ಹಮ್ಮೀರ ಕೆಳಗಿಳಿಯುತ್ತಿದ್ದ. ನಂತರ, ಎಲ್ಲರೂ ಸುತ್ತಲೂ ಕುಳಿತು ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಹಣ್ಣಿನ ಸಮಾರಾಧನೆ ನಡೆಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ!

ಹಣ್ಣಾಗಿ, ಮೆತ್ತಗಾದ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಹಣ್ಣನ್ನು ಮರದ ತುದಿಯಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಎಸೆದರೆ, ಪೂರ್ತಿ ಒಡೆದು, ತೊಳೆಗಳೆಲ್ಲಾ ಮಣ್ಣು ಪಾಲಾಗುತ್ತವೆ. ಮರದಿಂದ ಕೆಳಗೆ ಬೀಳುಗ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಹಣ್ಣನ್ನು ಕಂಡು, ನಮ್ಮೂರಿನ ಜನಪದರು ಒಂದು ಎದುರುಕತೆಯನ್ನು (ಒಗಟು) ಕಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ : ‘ಅಂಗಾರ ಅಂಗಾರ ಅಪ್ಪಯ್ಯ, ತಗ್ಗಿಗೆ ಬಿದ್ದರೆ ಕುಪ್ಪಯ್ಯ, ಒತ್ತಿ ಕಂಡರೆ ಕೆಂಪಯ್ಯ!’ ಒಂದೇ ಸ್ವರೂಪ ಹೊಂದಿದ್ದ ಆ ಎರಡೂ ಮರಗಳ ಹಣ್ಣುಗಳು ಸಹ ಒಂದೇ ರೀತಿ. ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಆ ಮರಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ರುಚಿಕರ ಹಣ್ಣುಗಳು.

ಆ ಎರಡು ಮರಗಳನ್ನು ದಾಟಿ, ತುಸು ಮುಂದಕ್ಕೆ ನಡೆದರೆ ಇನ್ನೆರಡು ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಮರಗಳಿವೆ. ಇವೆರಡೂ ಅವಳಿ ಜವಳಿ ಸ್ವರೂಪ; ಎತ್ತರ 30 ಅಡಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ. ಮೊದಲ ಹದಿನೈದು ಅಡಿಗೇನೇ ರೆಂಬೆ ಕೊಂಬೆಗಳು ಟಿಸಿಲು ಒಡೆದಿದ್ದವು; ದಪ್ಪನಾಗಿ  ಬೆಳೆದ ಎಲೆಗಳ ಕ್ಯಾನೊಪಿ; ಮೊದಲ ಜೋಡಿಗಿಂತ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಭಿನ್ನ. ಈ ಎರಡು ಮರಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಸಾಕಷ್ಟು ಹಣ್ಣುಗಳಾದರೂ, ಇವಕ್ಕೆ ನಾವು ಮಕ್ಕಳು ಮುಗಿ ಬೀಳುವುದು ಕಡಿಮೆ. ತುಸು ಚಿಕ್ಕ ಗಾತ್ರದ ಹಣ್ಣು, ರುಚಿ ಪರವಾಗಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಆ ದೊಡ್ಡ ಮರಗಳ ಹಣ್ಣಿನ ರುಚಿಗೆ ಸಾಟಿಯಲ್ಲ, ತೊಳೆಗಳ ಬಣ್ಣವು ತುಸು ಕೆಂಪು ಮಿಶ್ರಿತ.

ಕಡಿಮೆ ಎತ್ತರದ ಈ ಎರಡು ಮರಗಳಿಂದ ಕೊಕ್ಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಡಿದು ಕಾಯಿ ಕೊಯ್ಯಬಹುದು. ಇದರ ಹತ್ತಿಪ್ಪತ್ತು ಕಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೊಕ್ಕೆಯಿಂದ ಕೊಯ್ದು, ಮನೆಯ ಅಂಗಳಕ್ಕೆ ತಂದು, ಹುಲ್ಲು ಕುತ್ರಿ ಅಡಿ ಇರುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಇಡುತ್ತಿದ್ದೆವು. ನಾಲ್ಕಾರು ದಿನ ಗಳಲ್ಲಿ ಹಣ್ಣಾದಾಗ ತಿನ್ನುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ. ಆದರೆ, ಮರದಲ್ಲೇ ಆದ ಹಣ್ಣಿನ ರುಚಿ ಇವಕ್ಕಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮೂರಿನ ಕಾಡಿನ ನಡುವೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಮರಗಳಿವೆ. ಇವು ಬೆಳೆಯುವುದು ತುಂಬಾ ನಿಧಾನ.

ಆದರೆ, ಒಮ್ಮೆ ಬೆಳೆದಾದ ನಂತರ, ಇದರ ಮೋಪಿಗೆ, ಈ ಮರದ ಹಲಗೆಗೆ ಬಹಳ ಬೇಡಿಕೆ. ಹಲಸಿನ ಮರದ ಹಲಗೆಗಿಂತಲೂ, ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಮರದ ಹಲಗೆ ಉತ್ತಮ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ನಮ್ಮೂರಿನವರು. ನಮ್ಮ ಅಮ್ಮಮ್ಮ ಬಹು ಹಿಂದೆ, ಒಂದು ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಮರದ ಮೋಪನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ, ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತು ಅಡಿ ಉದ್ದದ ಎರಡು ಹಲಗೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದ್ದರು. ಅವು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾಗಲಿ ಎಂದು, ಮನೆಯ ಜಗಲಿಮೇಲೆ ಅಟ್ಟದ ರೀತಿ ಇಡಿಸಿದ್ದರು. ಅಡುಗೆ ಮನೆಯ ಹೊಗೆ ಆ ಹಲಗೆಗಳಿಗೆ ಬಂದು ಬಡಿಯುತ್ತಿದ್ದು ರಿಂದ, ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಆ ಎರಡೂ ಹಲಗೆಗಳು ಕಪ್ಪಗಾಗಿದ್ದವು!

ನೇರವಾಗಿ, ಅಗಲವಾಗಿದ್ದ ಆ ಹಲಗೆಗಳೆಂದರೆ ಅವರಿಗೆ ಬಹಳ ಅಂಗಲಾಪು; ಮುಂದೆಂದಾರೂ ಅವನ್ನು ಬಳಸಿ ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಪೀಠೋಪಕರಣಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸುವ ಇರಾದೆ ಅವರದ್ದು. ಪಕ್ಕದ ಮನೆಯವರೊಬ್ಬರು ಹೊಸ ಮನೆ ಕಟ್ಟಿದಾಗ, ಆ ಹಲಗೆ ಕೇಳಿದ್ದರು; ಇವರು ಕೊಡಲಿಲ್ಲ, ನಮಗೇ ಮುಂದೆ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದರು. ಆದರೆ, ಅಟ್ಟದ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಹಾಕಿಟ್ಟಿದ್ದ ಆ ಎರಡು ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಹಲಗೆಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುವ ಅವಕಾಶ ಅವರ ಜೀವಿತಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ದೊರಕಲೇ ಇಲ್ಲ!

ಆದರೆ, ಎರಡು ಮೂರು ದಶಕಗಳಾದರೂ ಆ ಎರಡು ಹಲಗೆಗಳು ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾಗಿದ್ದುದು ವಿಶೇಷ. ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಕಾಯಿಯನ್ನು ಸಾಂಬಾರು ಮಾಡುವ ಪದ್ಧತಿ ಕೆಲವು ಕುಟುಂಬಗಳಲ್ಲಿದೆ. ಕೆಲವು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದಿನ ತನಕ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಬೀಜಕ್ಕೆ ವಾಣಿಜ್ಯಕ ಮೌಲ್ಯ ಇತ್ತು; ನಮ್ಮೂರಿನ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಮರಗಳಲ್ಲಿ ಹಣ್ಣಾಗುವುದು ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ; ಜೂನ್ ಮೊದಲ ವಾರ ಮಳೆ ಬಿದ್ದ ನಂತರ, ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಹಣ್ಣಿಗೆ ಬೇಡಿಕೆ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಹಣ್ಣಿನೊಳಗಿರುವ ಪುಟಾಣಿ ಬೀಜಗಳನ್ನು ನಮ್ಮೂರಿನವರು ಮೂಟೆಗಟ್ಟಲೆ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರೆದು ಅಥವಾ ಜಜ್ಜಿ, ಬೇಯಿಸಿ, ಅದರಿಂದ ಎಣ್ಣೆ ತೆಗೆಯುತ್ತಿದ್ದರು; ಬಹುಶ್ರಮದ ಕೆಲಸ; ತಲೆ ಕೂದಲಿಗೆ, ಮೈಗೆ, ಕೋಣಗಳ ಬೆನ್ನಿಗೆ ಹಚ್ಚಲು ಅದರ ಉಪಯೋಗ; ಆದರೆ, ಈಚಿನ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಬ್ಬಲಸಿನ ಬೀಜದಿಂದ ಎಣ್ಣೆ ತೆಗೆಯುವ ಪದ್ಧತಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಂತುಹೋಗಿದೆ.

ಹಲಸಿನ ಮರವನ್ನು ಹೋಲುವ, ಆದರೆ ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರಭೇದದ ಹೆಬ್ಬಲಸು ಕರಾವಳಿ ಮತ್ತು ಮಲೆನಾಡಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದೇ ಕೆಂದು ನನಗಿನ್ನೂ ಹೊಳೆದಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ, ಅದರ ದೊಡ್ಡಣ್ಣ ಹಲಸು, ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿದೆ, ಅದರ ಹಣ್ಣು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಸಖರಾಯಪಟ್ಟಣ, ಕನಕಪುರ, ಹೊಳೆನರಸೀಪುರ, ಕೋಲಾರ ಮೊದಲಾದ ಕಡೆಯ ಹಲಸಿನ ಹಣ್ಣುಗಳ ರುಚಿ ಬಹು ಪ್ರಖ್ಯಾತ.

ಮಲೆನಾಡಿನ ಹಣ್ಣುಗಳಿಗಿಂತ, ಬಯಲು ಸೀಮೆಯ ಹಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ರುಚಿ ಜಾಸ್ತಿ. ಆದರೆ, ಹೆಬ್ಬಲಸು ಮಾತ್ರ ಮಲೆನಾಡನ್ನು ದಾಟಿ ಬಯಲು ಸೀಮೆಗೆ ಬರಲೇ ಇಲ್ಲ; ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದ ಬಹುಪಾಲು ಜನರಿಗೆ ಹೆಬ್ಬಲಸು ಇಂದಿಗೂ ಅಪರಿಚಿತ.

ಹಲಸಿಗೆ ದೂರದ ಸಂಬಂಧಿ ಎನಿಸಿರುವ ‘ದೀವಿ ಹಲಸು’ (ದೀವಿ ಗುಜ್ಜ, ಬೇರು ಹಲಸು) ಸಹ ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ತೆರೆಯ ಮರೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಕಾಯಿ. ಇಂದಿಗೂ ಕರಾವಳಿಯವರಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯ ತರಕಾರಿ ಎನಿಸಿರುವ ದೀವಿ ಹಲಸು, ಅದೇಕೋ ನಮ್ಮ ನಾಡಿನ ಇತರ ಕಡೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲೇ ಇಲ್ಲ. ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು ನಮ್ಮ ದೇಶಕ್ಕೆ ತಂದರು ಎನ್ನಲಾಗಿರುವ ದೀವಿ ಹಲಸಿನ ಕಾಯಿಯು, ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಹಲಸಿನ ಕಾಯಿಯನ್ನು ಹೋಲುವುದಾದರೂ, ಹೆಚ್ಚು ಮುಳ್ಳುಗಳಿಲ್ಲದ, ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಿರಿದಾದ ತರಕಾರಿ. ಕರಾವಳಿಯವರು ಇದರಿಂದ, ಸಾಂಬರು, ಪಲ್ಯ, ಸಾಸ್ಮೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ; ದೀವಿ ಹಲಸಿನ ಪೋಡಿ ಅಥವಾ ಬಜ್ಜಿ (ಬೋಂಡಾ) ಜನಪ್ರಿಯ.

ಅಪರೂಪಕ್ಕೆಂಬಂತೆ, ಇದರಿಂದ ಚಿಪ್ಸ್ ತಯಾರಿಸುವವರೂ ಇದ್ದಾರೆ. ದೀವಿ ಹಲಸಿನ ಚಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಾನು ಮೊದಲು ನೋಡಿದ್ದು ನಮ್ಮ ಗೆಳೆಯ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ವರ್ಣ ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ; ಅವರು ಮನೆಯಲ್ಲೇ ತಯಾರಿಸಿದ ಆ ಚಿಪ್ಸ್‌ನ ರುಚಿಯು ಬಹು ವಿಶೇಷ. ಬಾಳೆಕಾಯಿ ಅಥವಾ ಆಲೂ ಚಿಪ್ಸ್‌ನ ರುಚಿಗೆ ಸರಿಸಾಟಿ ಎನಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ದೀವಿ ಹಲಸಿನ ಚಿಪ್ಸ್ ತಯಾರಿಸ ಬಹುದು. ಈಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಇದನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯಕವಾಗಿ ತಯಾರಿಸಿ, ಕಿಲೊಗೆ ರು.೬೦೦/- ಬೆಲೆಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಜಾಹೀರಾತನ್ನು ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡಾಗ ಅನಿಸಿದ್ದು, ನಮ್ಮ ನಾಡಿನ ವಿಶಿಷ್ಟ ತರಕಾರಿ ಎನಿಸಿರುವ ‘ದೀವಿ ಹಲಸು’ ಅದೇಕೆ ವಾಣಿಜ್ಯಕ ಮೌಲ್ಯ ಪಡೆದಿಲ್ಲ ಎಂದು.

ದೀವಿ ಹಲಸಿನ ಮರಗಳು ಇಂದು ಕರಾವಳಿ ಮತ್ತು ಮಲೆನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಬೆಂಗಳೂರಿನ ತಂಪು ಹವೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಮರ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯತ್ತದೆ; ಕರಾವಳಿಯ ಮೂಲದವರು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳ ಮುಂದೆ ಬೆಳೆಸಿರುವ ದೀವಿ ಹಲಸಿನ ಮರಗಳಲ್ಲಿ ನೂರಾರು ಕಾಯಿಗಳು ಬಿಟ್ಟಿರುವುದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ನೋಡಬಹುದು. ಸ್ವಲ್ಪ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೆ, ದೀವಿ ಹಲಸಿನ ಬೋಂಡ, ಚಿಪ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದವರಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಬಹುದು, ವಾಣಿಜ್ಯಕವಾಗಿಯೂ ಬಳಸಬಹುದು ಎನಿಸುತ್ತದೆ.